که با « الحمداللّه خالق الموات » شروع شده است، 8 التفصیل لحمل التحصیل، کشف الاحکام و صفات عن خصائص المؤثرات و المقتضیات، الخلاصة النافعة بالادلة القاطعة. 9 کتاب الخلاصه او را سیدضیاءالدین هادی ( م822ه ) به نظم درآورده است و نسخه ای خطی از آن منظومه در تهران به دست آمد که شامل 207 بیت شعر بوده و به خط سیدمحمد بن اسماعیل یمانی ( م1182ه ) در سال 1062ه نوشته شده است. 10 اما نکته اختلافی درباره الخلاصه این است که آقابزرگ بر خلاف قول علامه امینی مدعی شده این خلاصه در اصول دین و از آنِ احمد پسر حسن رصاص می باشد که سیدهادی آن را به نظم درآورده و درة الغواص فی نظم خلاصة الرصاص نامیده است11 که شامل 307 بیت بوده و تاریخ کتابت آن سال 1063ه می باشد. 12

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 1 / 219. 2 ـ معجم المؤلفین 1 / 191. 3 ـ الغدیر 5 / 398. 4 ـ همان. 5 ـ الاعلام 2 / 214؛ معجم المؤلفین 3 / 196. 6 ـ هدیة العارفین 1 / 279. 7 ـ الاعلام 2 / 214. 8 ـ ایضاح المکنون 2 / 340. 9 ـ هدیة العارفین 1 / 279. 10 ـ الغدیر 398 ـ 399. 1
[1] ـ الذریعة 26 / 288. 12 ـ الذریعه 26 / 296.

گلشاد حیدری

حسن ـ ریّان

حسن ـ ریّان (م515 ه )

ابومحمد حسن بن بشار بن محمد بن مرزوق ریّان حلبی.

از نامبرده اطلاع چندانی در دست نیست. عمر رضاکحاله او را شافعی مذهب دانسته، 1 ولی ابن حجر عسقلانی او را از بزرگان شیعه دانسته است و می گوید: اثری در موضوع منع رؤیت خداوند دارد. وفات او در سال 515ه می باشد. 2

پی نوشت ها

[1] ـ معجم المؤلفین 3 / 209. 2 ـ لسان المیزان 2 / 197.

محمود هیئتی

حسن ـ طبرسی

حسن ـ طبرسی (م548ه )

ابونصر حسن بن فضل بن حسن بن فضل طبرسی.

وی فرزند امین الاسلام طبرسی، مفسر بزرگ شیعه و مؤلف تفسیر مجمع البیان، و برخاسته از خاندانی دانشمند، فاضل، عالم پرور و
دانش دوست بود و عالمانی چند از این بیت شهره اند؛ ازجمله ابوالفضل علی بن حسن طبرسی مؤلف مشکاة الانوار فرزند ابونصر طبرسی. 1 از زندگی و احوال ابونصر اطلاعات چندانی در دست نیست؛ اما چون پدرش در مشهد و سبزوار می زیست، وی نیز باید در خراسان و نزد پدر تربیت یافته باشد. درباره وی نوشته اند: او فاضلی محدث و صاحب تألیف بود و شیخ مهذب الدین حسین بن ردّه ـ از محققان برجسته و بنام آن روزگارـ از وی روایت کرده است. 2 محسن امین به نقل از میرزای نوری در توصیف ابونصر و کتابش می نویسد: « وی فقیهی کامل و محدثی آگاه و برجسته بود و کتاب مکارم الاخلاق او جامع محاسن و آداب می باشد ». 3 علامه مجلسی نیز در توصیف آن آورده است: « شهرت این کتاب همانند خورشید فراگیر و مؤلف آن مورد تأیید بسیاری از بزرگان و صاحب نظران امامیه است ». 4 این کتاب بارها در ایران و خارج از ایران به چاپ رسیده، اما نسخه ای که در مصر به چاپ رسیده، تحریف شده است و اشتباهات عمده فراوانی دارد. در اعیان الشیعه به بعضی از آنها اشاره شده است. 5 علاوه بر تألیف مذکور وی دو اثر دیگر به نام اسرارالامامه6 و جامع الاخبار دارد؛ گرچه در نسبت جامع الاخبار به ابونصر اختلاف است؛ چه اینکه بعضی آن را به محمد بن محمد شعیری، بعضی از آنِ شیخ جعفر دوریستی و گروهی از تألیفات شیخ ابوالحسن حناط دانسته اند. 7 درباره وفات وی بسیاری اظهار بی اطلاعی کرده اند؛ اما سیدمحسن امین نوشته است: « وی در شب عید قربان سال 548ه در سبزوار از دنیا رفت و جنازه اش به مشهد مقدس رضوی انتقال یافت و در محلی به نام قتلگاه به خاک سپرده شد ». 8

پی نوشت ها

[1] ـ ریاض العلماء 4 / 341. 2 ـ أمل الآمل 2 / 75 و 92. 3 ـ اعیان الشیعه 5 / 223. 4 ـ بحارالانوار 1 / 9 و 28. 5 ـ اعیان الشیعه 5 / 223 و 224. 6 ـ روضات الجنات 5 / 364. 7 ـ ریحانة الادب 3 / 400. 8 ـ اعیان الشیعه.

دیگر منابع: لغتنامه دهخدا 9 / 13538؛ معجم المؤلفین 3 / 269؛ الذریعه 22 / 147؛ مکارم الاخلاق 1 / 1
[1] ـ 23 ( مقدمه )؛ خاتمه مستدرک الوسائل 19 / 327 و 351؛ طبقات اعلام الشیعه 2 / 65؛ فرهنگ بزرگان 155؛ الکنی و الالقاب 2 / 444؛ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 371 و 373.

اسماعیل اسماعیلی