دیگر منابع: أمل الآمل 2 / 60؛ اعیان الشیعه 4 / 628؛ الذریعه 20 / 173؛ معجم رجال الحدیث 4 / 275؛ مستدرکات علم رجال للحدیث 2 / 336.

محمود هیئتی

حسن ـ هَمَدانی

حسن ـ هَمَدانی (م پس از 500ق)

ابوالقاسم حسن بن فتح بن حمزه بن فتح همدانی بغدادی.

آن گونه که از شهرتش برمی آید حسن اهل همدان بوده و به گفته منابع در اواخر عمرش ساکن بغداد شد و نزد ابواسحاق شیرازی فقه آموخت و با جماعتی از علما و ادبا ملاقات داشت و از آنان کسب دانش می نمود. این مشارکت بیشتر در زمینه تفسیر، ادبیات، معانی بیان و کلام بود و توانست در این امور صاحب رتبه و مقامی گردد. 1 او شافعی مذهب بود و ابن صلاح صاحب کتاب علوم الحدیث او را مسلط به علوم عربی و کلام می داند؛ ولی در فقه وی را ضعیف شمرده است. 2 سال دقیق وفاتش معلوم نیست، اما گفته شده وفات او بعد از سال پانصد هجری در بغداد بوده است. 3 کتاب البدیع و البیان عن غوامض القرآنکه تفسیر قرآن است اثر اوست. اشعاری نیز داشته است. 4

پی نوشت ها

[1] ـ الوافی بالوفیات 12 / 200. 2 ـ طبقات الشافعیه « اسنوی » 2 / 299. 3 ـ طبقات المفسرین ( سیوطی » 34. 4 ـ طبقات المفسرین ( داودی ) 1 / 142.

دیگر منابع: کشف الظنون 1 / 236؛ معجم المؤلفین 3 / 269.

احسان آذرکمندللّه

حسن ـ یمنی

حسن ـ یمنی (م. حدود 590ه )

ابومحمد حسن بن اسحاق بن ابی عباد یمنی، مشهور به ابن ابی عباد.

برخی، ابوعباد را کنیه پدرش دانسته اند. 1 از دانشمندان بزرگ و برجسته یمن در علم نحو بود و با یحیی بن ابی الخیر سالم بن اسعد عمرانی، فقیه شافعی مذهب یمن ( م558ه ) همنشینی داشت. 2 پیشوایی او در علم نحو در سرزمین یمن موجب شد تا طالبان آن علم، از مناطق گوناگون برای فراگیری نحو نزد او آیند. 3 ابن ابی عباد کتابی مختصر در علم نحو داشت که آن را در مکه نوشت و به گفته یاقوت حموی، در یمن مشهور بوده است و نوآموزان نحو، آن را می خوانده اند. یاقوت ( م626ه ) معاصر با وی بوده و مرگش را حدود
590ه آورده است؛ 4 بنابراین تاریخ 410ه که در منابع متأخر آمده، 5 اشتباه است. ابومحمد، عمو یا برادرزاده ابراهیم بن ابی عباد است که توضیح آن در ذیل ابراهیم یمنی آمده است.

پی نوشت ها

[1] ـ بغیة الوعاة 1 / 500. 2 ـ معجم الادباء 8 / 53؛ انباه الرواة 1 / 325. 3 ـ بغیة الوعاة 1 / 500. 4 ـ معجم الادباء 8 / 53. 5 ـ هدیة العارفین 1 / 274.

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 11 / 400 و 401؛ کشف الظنون 2 / 1630؛ روضات الجنات 3 / 90؛ معجم المؤلفین 3 / 205.

محمود هیئتی

حسین ـ اصم

حسین ـ اصم (قرن 6 ه )

حسین ( حسن ) بن علی معین الدین، معین الملک اصم.

وی از شاعران قرن ششم هجری بود و در دربار سلجوقیان خدمت می کرد. 1 شاعر و کاتب سلطان سنجر سلجوقی و فردی صاحب کمال بود. شعر فارسی اندک می سرود، ولی سروده های عربی بسیار دارد. همو پاره ای از اشعار أصم را در کتاب خویش آورده است. 2 از معین الدین دیوان شعری با عنوان دیوان معین أصم3 و رساله ای با نام جواب تعیرنامه اسیران در روم بر جای مانده است. 4 آقابزرگ نوشته رساله وی به چاپ رسیده است. 5

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 89. 2 ـ مجمع الفصحاء 3 / 1182. 3 ـ الذریعه 9 / 1076. 4 ـ لباب الالباب 76. 5 ـ الذریعه 9 / 1076.

دیگر منابع: فرهنگ سخنوران 555.

اسماعیل اسماعیلی

حسین ـ بارع

حسین ـ بارع (443 ـ 524 ه )

ابوعبداللّه حسین بن محمد بن عبدالوهاب بارع دبّاس بغدادی بکری حارثی.

بارع، نحوی، شاعر و مقری بود و در سال 443ه در بغداد زاده شد. از خانواده ای صاحب نام بود و در سلسله نسب او نام کسانی چون قاسم بن عبیداللّه، عبیداللّه بن سلیمان و سلیمان بن وهب به چشم می خورد که هر کدام از بزرگان شعر و ادب و از دولتمردان عباسی بوده اند. جدش قاسم بن عبیداللّه، وزیر مکتفی و معتضد بود. وی نخست قرآن را به چند قرائت نزد کسانی چون ابوبکر ابن خیاط و