دارد. همچنین ابن خیر از جزئی در حدیث که ابوعلی احادیث آن را از مشایخ بغدادی خود شنیده بود نام می برد. 6

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 376. 2 ـ کتاب الصلة 144 / 1. 3 ـ همان. 4ـ تاریخ مدینة دمشق 14 / 321. 5ـ الوافی بالوفیات 13 / 43. 6ـ فهرست ( ابن خیر ) 178 و 430.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 4 / 56؛ بغیة الملتمس 269؛ مختصر تاریخ دمشق 7 / 173؛ دول الاسلام 266؛ مرآة الجنان 3 / 160؛ العبر 2 / 403؛ تذکرة الحفاظ 4 / 1253؛ الدیباج المذهب 173؛ شذرات الذهب 4 / 43؛ نفح الطیب 2 / 90؛ الاعلام 2 / 255؛ تبصیر المنتبه 2 / 685؛ غایة النهایه 1 / 250؛ تاریخ الاسلام 35 / 367.

محمود هیئتی

حسین ـ صوری

حسین ـ صوری (زنده در 517 ه )

ابوعلی ( ابوعبداللّه ) حسین ( حسن ) بن طاهر بن حسین سدیدالدین صوری.

منابع نام وی را با عنوان « حسن بن طاهر »، « حسین بن طاهر »، « طاهر بن حسن »، « طاهر بن حسین » ذکر کرده اند که همگی آنها در یک شخص واحد جمعند و بدان علت در منابع و در مواضع گوناگون نام وی به طور متعدد قید شده است. 1 صوری فردی فقیه، فاضل و بزرگوار بود و سیدابوالمکارم حمزة بن زهره حلبی ( م585ه ) 2 صاحب الغنیه از جمله شاگردان وی به شمار می رفت. 3 کتاب قضاء حقوق الاخوان المؤمنین تألیف اوست که علامه محمدباقر مجلسی از آن بهره جُسته است. 4 درگذشت صوری به دست نیامد، ولی در سال 517 زنده بوده است. 5

پی نوشت ها

[1] ـ فهرس التراث 1 / 559. 2 ـ امل آلامل 2 / 93. 3 ـ الذریعه 17 / 137. 4 ـ بحار الأنوار 1 / 17. 5 ـ فهرس التراث 1 / 559.

دیگر منابع: ریاض العلماء 2 / 97؛ اعیان الشیعه 6 / 50؛ معجم مؤلفی الشیعه 249؛ طبقات اعلام الشیعه 3 / 59 و 75.

سیدمهدی حسینی عربی

حسین ـ طغرایی

حسین ـ طغرایی (453 ـ 515 ه )

ابواسماعیل حسین بن علی بن محمد بن عبدالصمد طغرایی مؤیدالدین عمید اصفهانی.

وزیر، شاعر و شیمیدان شیعی. وی از نوادگان ابوالأسود دؤلی
بود. 1 به نوشته برخی در 453ه در « جی » از نواحی اصفهان به دنیا آمد. 2 طغرایی در کتابت و شعر دستی تمام داشت و شاید همین امر، وی را به دربار پادشاهان و حاکمان سلجوقی کشاند؛ ولی اینکه این ارتباط چه زمانی و در چه سنینی از عمر وی اتفاق افتاده گزارشی در دست نیست. به هر حال وی در دربار سلطان ملکشاه پسر آلب ارسلان به خدمت اشتغال داشت و مدتی نیز منشی و کاتب سلطان محمد بود و تولیت دیوان انشا را بر عهده داشت و سرانجام نیز به مقام وزارت دست یافت و به جاه و منزلتی خاص نایل گردید. 3 ابن خلکان به نقل از ابن مستوفی در تاریخ اربل می نویسد: « آوازه طغرایی چنان بالا گرفت که سلطان محمود سلجوقی وی را به عنوان وزیر خود در اربل و موصل منصوب کرد و تا هنگام مخاصمه میان سلطان محمود و سلطان مسعود بر این سمت باقی بود ». گذشته از مسئولیت ها و مناصب حکومتی، وی در صنعت نظم و نثر سرآمد معاصران خویش بود و فردی ادیب، بلیغ و فاضل به شمار می رفت. بخشی از سروده های وی را ابن خلکان و صفدی در کتاب خویش آورده اند. 4 افزون بر آن یاقوت وی را شیمیدان خوانده و مهارت او را ستوده و می نویسد: طغرایی به خواص ترکیب مواد دست یافته بود و در این زمینه آثاری نیز داشته که از میان رفته است. 5 برخی از معاصران وی را از علمای اما دانسته و مرگ او را شهادت خوانده اند. 6 به هر حال وی هنگامی که درگیری میان سلطان محمود و مسعود رخ داد و سلطان محمود پیروز گشت، به اسارت محمود درآمد و به اتهام الحاد و کفر به قتل رسید. سال کشته شدن او به اختلاف 513، 514، 515 و 518ه ذکر شده است. 7 آثار طغرایی عبارت اند از:

الارشاد للاولاد، تراکیب الانوار فی الکیمیاء، جامع الاسرار و تراکیب الانوار فی الاکسیر، الجوهر النفیس فی صناعة الاکسیر، حقائق الاستشهادات فی الکیمیاء، ذات الفرائد، دیوان شعر، الرد علی ابن سینا فی الکیمیاء، مفاتیح الرحمة و مصابیح الحکمة فی الکیمیاء، لامیة العجم. 8 به نوشته آقابزرگ دیوان اشعار طغرایی به فرید موسوم است و در استانبول ترکیه به چاپ رسیده است. همو می نویسد: « نسخه ای از کتاب لامیة العجم طغرایی در کتابخانه سیدعیسی عطار موجود است ». 9

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ ابن الوردی 2 / 30. 2 ـ اعیان الشیعه 6 / 127. 3 ـ معجم الادباء