پی نوشت ها

[1] ـ فهرست منتجب الدین 51. 2 ـ طبقات اعلام الشیعه 2 / 70. 3 ـ أمل الآمل 2 / 69. 4 ـ الذریعه 1 / 187.

اسماعیل اسماعیلی

حسین ـ کاتب

حسین ـ کاتب (552 ه )

ابوعبداللّه حسین بن ابراهیم بن خطاب خطیرالدوله کاتب.

محدث، ادیب، شاعر، کاتب و منشی برجسته قرن ششم هجری. وی حدیث را از احمد بن عبدالقادر بن محمد یوسفی روایت کرده و از خطیب تبریزی بهره برده است. از شاگردان او می توان ابن خشاب و احمد بن طارق را نام برد. ذهبی وی را منشی و کاتبی برجسته و مسئول امور مالی کشوری و لشکری دانسته و می نویسد: وی در شعر نیز دستی والا داشت و به نظم و نثر شعر می سرود. همو خطیرالدوله را از غالیان شیعه معرفی کرده و او را در نقل روایت متهم کرده است. 1 ابن حجر نیز ضمن تأکید بر غالی بودن، وی او را ادیبی فاضل دانسته، ولی درک و بهره او را از روایت اندک و غیر قابل قبول معرفی کرده است. 2 خطیرالدوله افزون بر ادب، شعر و حدیث در فنون دیگری ازجمله کتابت و خوش نویسی دست داشت؛ آنچنان که درباره اش گفته اند: فن کتابت و نامه نگاری او ویژه بود و نامه ها را از آخر به اول می نگاشت. در فن مَقامه نویسی ـ نوعی خاص از داستان های کوتاه با نثری مسجع ـ مهارت داشت و در بعضی آثار خود روش و اسلوب بدیع الزمان همدانی ( م 398ه ) ـ نویسنده و ادیب عربی نویس ایرانی و پایه گذار فن مقامه نویسی ـ را به کار گرفته است. 3 وی سرانجام در 552ه درگذشت. 4 آثار وی عبارت اند از: جوامع الانشاء، نبذا من اخبار الوزراء، 5 خمسین مقامه. 6

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 295. 2 ـ لسان المیزان 2 / 272. 3 ـ الوافی بالوفیات 12 / 316. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 295. 5 ـ الوافی بالوفیات 12 / 316. 6 ـ همان.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 3 / 307.

اسماعیل اسماعیلی

حسین ـ لامشی

حسین ـ لامشی (44
[1] ـ 522 ه )

ابوعلی حسین بن علی بن ابی القاسم لامشی فَرغانی سمرقندی.

وی منسوب به لامش از منطقه فرغانه سمرقند است. او در
سمرقند سکونت داشت و در 441ه زاده شد. 1 فقه را از محضر ابوشجاع علوی و حدیث را از قاضی عبدالرحمان بن عبدالرحیم، قاضی محمد بن حسن نسفی و حسن عبدالملک نسفی فرا گرفت. به نوشته سمعانی، لامشی از پیشگامان فن مناظره بود و در آن دستی توانا داشت. از ویژگی های بارز او اینکه به مسئله امر به معروف و نهی از منکر بسیار اهمیت می داد و از گفتن سخن حق حتی در مقابل پادشاهان و حاکمان واهمه ای نداشت. از شاگردان او می توان ابوسعد سمعانی را نام برد که در سال 516ه در مجلس درس لامشی حاضر شده و نسخه دینار بن عبداللّه را از وی شنیده است. 2 قرشی به نقل از سمعانی رفتارهایی را به لامشی نسبت داده که حاکی از حالات روحانی و معنوی اوست؛ 3 ولی علامه امینی آن را غلو فاحش و خرافی دانسته است. 4 او را در زمره فقهای حنفی برشمرده اند که تسلط کامل بر مسائل و آرای اختلافی میان فقها داشت. 5 گویا به همین سبب بود که در سال 515 به عنوان سفیر و فرستاده پادشاه ماوراءالنهر، خاقان محمد بن سلیمان، به بغداد رفته و به دربار خلیفه وقت المسترشد باللّه راه یافت و مسائلی را عنوان کرد. او در 522ه در سمرقند از دنیا رفت و در مقبره « رأس قنطر » از روستاهای حوالی سمرقند به خاک سپرده شد. 6 آثار وی عبارت اند از: الزیادات فی الفروع، الفتاوی، واقعات اللامشی. 7

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 5 / 8. 2 ـ الانساب 5 / 671. 3 ـ الجواهر المضیئة 2 / 510. 4 ـ الغدیر 11 / 167. 5 ـ معجم البلدان 5 / 8. 6 ـ الانساب 5 / 671. 7 ـ هدیة العارفین 1 / 312.

دیگر منابع: البدایة و النهایة 12 / 199؛ تذکرة الحفاظ 4 / 1272؛ تاریخ الاسلام 36 / 72؛ المنتظم 17 / 251؛ اللباب فی تهذیب الانساب 3 / 402؛ النجوم الزاهرة 5 / 233.

اسماعیل اسماعیلی

حسین ـ هرمزی

حسین ـ هرمزی (م پیش از580ه )

حسین بن موسی هرمزی.

در منابع اولیه اطلاعی از او در دست نیست. در مأخذ جدید نیز تنها آورده اند وی فردی حسابدان و ستاره شناس بود و تا پیش از سال 580ه زنده بوده است. زیج اثر اوست. 1