17 / 326. 6 ـ کشف الظنون 1 / 370. 7 ـ تاریخ الاسلام 36 / 316. 8 ـ تاریخ الادب العربی ( بروکلمان ) 6 / 246. 9 ـ المنتظم 17 / 336.

دیگر منابع: غایة النهایة 1 / 288؛ لسان المیزان 2 / 470؛ دول الاسلام 277؛ شذرات الذهب 4 / 102؛ البدایة و النهایة 12 / 215؛ سیر اعلام النبلاء 20 / 9؛ الاعلام 3 / 40؛ الوافی بالوفیات 14 / 167؛ العبر 2 / 445؛ الکامل فی التاریخ 11 / 71؛ هدیة العارفین 1 / 372.

محمود هیئتی

زکریا ـ مراغی

زکریا ـ مراغی (قرن ششم هجری)

ابویحیی زکریا بن عبداللّه مراغی.

از نامبرده اطلاع چندانی در دست نیست. وی از علمای قرن ششم هجری است و اثری به نام العدد المعدودة دارد. 1

پی نوشت ها

[1] ـ کشف الظنون 2 / 1130؛ معجم المؤلفین 4 / 182.

محمود هیئتی

زمخشری

زمخشری محمود ـ زمخشری

زنگی ـ شیرازی

زنگی ـ شیرازی (قرن ششم هجری)

او از شاعران اتابک مظفرالدین زنگی در قرن ششم هجری بود1 و دیوان شعر اثر اوست. 2

پی نوشت ها

[1] ـ فرهنگ سخنوران 250. 2 ـ الذریعة 9 / 2 / 407.

دیگر منابع: تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 102.

محمود هیئتی

زَهْر ـ ایادی

زَهْر ـ ایادی (م 525ه )

ابوالعلاء زهر بن عبدالملک بن محمد بن مروان ایادی اشبیلی.

اهل اشبیلیه، در شرق اندلس بود و در آنجا رشد و نمو یافت. ادبیات و پزشکی را نزد پدرش آموخت؛ 1 سپس به قرطبه رفت و در آنجا با ابوعلی غسانی آشنا و همنشین گردید و از او علم آموخت. ابوالعلاء با توصیه غسانی از محضر ابوبکر بن مفوز و ابوجعفر بن عبدالعزیز علم حدیث آموخت. او احادیث سلسله را نیز از ابومحمد عبداللّه بن ایوب فرا گرفت. کسانی چون فرزندش ابومروان، نوه اش ابوبکر بن ابی مروان و ابوعامر بن ینق از او حدیث شنیده اند.
ابن بشکوال نیز از او حدیث شنیده و نام او را در ردیف استادان خود در کتاب معجم شیوخش آورده است. ابوالعلاء به سبب شوق وافری که به فراگیری پزشکی داشت، از چنان مهارتی برخوردار شد که پزشکان پیش از خود را تحت الشعاع قرار داد و مایه افتخار مغربیان گردید. 2 شیوه مخصوص وی در تشخیص بیماری ها که از راه مشاهده ادرار و گرفتن نبض بیماران انجام می گرفت، نشان دهنده توانایی او در این علم بود و موجب شهرت روزافزون او گردید. ظاهرا همین شهرت سبب شد وقتی کتاب قانون ابن سینا را به وی دادند، آن را مطالعه کرد؛ ولی به کتابخانه خود وارد نساخت و به نکوهش از آن پرداخت. گفته اند بر حواشی سفید آن برای بیماران نسخه می نوشت. 3 ابوالعلاء در شعر نیز دستی داشته و برخی ابیاتی از اشعار او را آورده اند. 4 او در لغت نیز صاحب نظر بود تا جایی که نوشته اند اشعار ذوالرمه را که یک سوم علم لغت به شمار می رود از حفظ داشت. 5 او همچنین حکمرانی شهر خویش اشبیلیه را به عهده داشت و نزد سلطان وقت از نفوذ و منزلت والایی برخوردار بود، به شکلی که تعیین حاکمان ولایات با نظر او انجام می گرفت. وی سرانجام در سال 525ه در قرطبه درگذشت و جنازه اش به اشبیلیه انتقال یافت و در آنجا به خاک سپرده شد. 6 آثار او عبارت اند از: الخواص، الادویة المفرده، الایضاح بشواهد الافتضاح فی الرد علی ابن رضوان فیما رده علی حسین بن اسحاق فی کتاب المدخل الی الطب، حلّ شکوک الرازی علی کتب جالینوس، مجربات، مقالة فی الرد علی ابی علی بن سینا فی مواضع من کتابه الادویة المفرده، النکت الطبیه، مقالة فی بسطه لرسالة یعقوب بن اسحاق کندی فی ترکیب الادویه، 7 التذکره، جامع الفوائد المنتخبه من الخواص المجربه، المجدیات، جامع اسرار الطب، رسالة فی امراض الکلی، تدبیر الصحة و کتاب الطرد. 8

پی نوشت ها

[1] ـ الوافی بالوفیات 14 / 225. 2 ـ التکمله لکتاب الصله 1 / 267. 3 ـ عیون الانباء 517. 4 ـ تاریخ الاسلام 36 / 131. 5 ـ شذرات الذهب 4 / 75. 6ـ التکمله لکتاب الصلة. 7 ـ عیون الانباء 517. 8 ـ المستدرک علی معجم المؤلفین 262.

دیگر منابع: وفیات الاعیان 4 / 436؛ العبر 2 / 425؛ نفخ الطیب 3 / 432؛ سیر اعلام النبلاء 19 / 596؛ مرآة الجنان 3 / 187؛ معجم المؤلفین 4 / 18؛ ایضاح المکنون 1 / 154؛ هدیة العارفین 1 / 375.

محمود هیئتی