ابوضوء سراج بن احمد بن رجاء مرادی.

از نامبرده اطلاع چندانی در دست نیست. او اثری کوچک دارد که در آن مطالب مشکل و سخت کتاب المقامات حریری را شرح کرده است. سراج این کتاب را در سال 541ه بر حریری قرائت نموده است. 1

پی نوشت ها

[1] ـ بغیة الوعاة 1 / 575.

دیگر منابع: هدیة العارفین 1 / 382؛ معجم المؤلفین 4 / 207.

محمود هیئتی

سعداللّه ـ بغدادی

سعداللّه ـ بغدادی (480 ـ 564 ه )

ابوالحسن سعداللّه بن نصر بن سعید بغدادی معروف به ابن دجاجی و ابن حیوانی.

فقیه، مقری و واعظ حنبلی سده ششم هجری. وی در 4801 و بنا به قولی در 482ه در بغداد زاده شد. 2 قرائت را نزد استادانی همچون ابوالخطاب علی بن عبدالرحمان بن جراح و ابومنصور محمد بن احمد خیاط3 و فقه را نزد محفوظ بن احمد لکوذانی فرا گرفت. 4 در حدیث شاگرد بزرگانی همانند مبارک بن عبدالجبار صیرفی و علی بن محمد علاّف بود. 5 ابن جوزی نویسد: ابن دجاجی علاوه بر آنکه فقیهی برجسته و مناظره گری چیره دست بود، در فن خطابه و وعظ نیز دستی توانا داشت و بسیار خوش سخن بود. 6 وی شعر هم می سرود. پاره ای از اشعار او را ابن شاکر کتبی آورده است. 7 ابن رجب وی را در زمره فقهای برجسته حنبلی بر شمرده و می نویسد: او صاحب فتوا، اهل دیانت و فضل و دارای تصنیفات بود. در بغداد حلقه تدریس داشت و شاگردان بسیاری در مجلس تدریس او که قرائت و حدیث بود، شرکت می کردند، به علاوه واعظی نیکوسخن بود. همو نویسد: ابن دجاجی با صوفیه مخالطه و مراوده داشت و حتی در مجالس سماع و غنای آنها نیز حضور می یافت. از میان شاگردان وی نام افرادی چون پسرش ابونصر و ابن اخضر و ابن سکینه و ابن عماد حرّانی به چشم می خورد. 8 ابن دجاجی درنهایت در 564ه در بغداد از دنیا رفت و در محله صوفی ها، مکانی که مدت طولانی در آن زندگی می کرد، در مقبره رباط به خاک سپرده شد؛ ولی به دلیل آنکه این کار مایه
سرزنش خانواده و پسرش گردید، قبر او را نبش کرده و جنازه اش را به مقبره احمد بن حنبل انتقال دادند. 9 وی تنها یک اثر داشت که عبارت است از: سقط ( سفط ) الملح و روح الترح. 10

پی نوشت ها

[1] ـ البدایة و النهایة 12 / 258. 2 ـ ذیل تاریخ بغداد 15 / 188. 3 ـ غایة النهایة 1 / 303. 4 ـ فوات الوفیات 2 / 46. 5 ـ کتاب الوافی بالوفیات 15 / 186. 6 ـ المنتظم 18 / 184. 7 ـ فوات الوفیات 2 / 46. 8 ـ الذیل علی طبقات الحنابله 3 / 303. 9 ـ المنتظم 8 / 184. 10 ـ هدیة العارفین 1 / 386.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 4 / 216؛ ایضاح المکنون 2 / 17؛ سیر اعلام النبلاء 20 / 483؛ شذرات الذهب 4 / 212.

اسماعیل اسماعیلی

سعد ـ تمیمی

سعد ـ تمیمی (حدود490 ـ 574 ه )

ابوالفوارس سعد بن محمد بن سعد بن صیفی تمیمی شهاب الدین مشهور به حیص بیص.

ادیب و شاعر سده ششم هجری. تاریخ دقیق ولادت وی معلوم نیست. ابن کثیر می نویسد حیص بیص هنگام مرگ 82 سال داشت که با توجه به این امر و با درنظرگرفتن سال درگذشت او می توان دریافت تولد او در حدود 490ه بوده است. 1 عنوان حیص بیص در واقع لقبی است که گویا وقتی مشاهده کرد گروهی از مردم آشفته و نگرانند و به دنبال چیزی می گردند، نزد آنها رفته و علت آشفتگی آنان را پرسید: « ماللناس فی حیص بیص: چه شده که در سختی و تنگی افتاده اید ؟» از آن پس این جمله به عنوان لقب وی شهرت یافت. 2 شاعر خود معتقد بود از نسل اکثم بن صیفی حکیم عرب است. 3 موطن ابوالفوارس را نخست حلّه و سپس بغداد نوشته اند. 4 او از استادان بسیاری بهره برد. حدیث را از بزرگانی چون ابوطالب زینبی و ابوالمجد محمد بن جهور شنید و فقه را نزد محمد بن عبدالکریم در ری و اسعد مرّی فرا گرفت. 5 حیص بیص از دانشمندان و شاعران بنام عراق به شمار می رفت و در بیشتر علوم متداول آن روزگار مانند فقه، حدیث، لغت، ادبیات و شعر از مهارت بسیار خوبی برخوردار بود؛ ولی بیشتر سعی و اهتمام او، بلکه شهرت وی در سرودن شعر به صورت نظم و نثر و مناظرات ادبی اوست. افزون بر آن تسلط و مهارت وی بر اختلاف آرای عالمان و درنهایت رأی و نظریه خویش، بیانگر