نیز بر عهده اش گذارده شد؛ به همین علت مدت مدیدی در آنجا اقامت گزید. 24 سال و اندی در موصل سکونت داشت. گفته شده در همین روزگار بود که بغداد دچار آب گرفتگی شد و منازل بسیاری تخریب گردید که از آن جمله منزل ابن دهان بود. بر اثر این حادثه بسیاری از کتاب های وی آسیب دیده و از میان رفت. بعضی از آنها که آسیب کمتری دیده بود نزد وی به موصل انتقال یافت؛ اما به دلیل آنکه بوی نامطبوعی یافته بود به وسیله گیاهی خوشبو به نام « لادن » آنها را گندزدایی کرد و گویا به سبب افراط در این کار بینایی خویش را از دست داد. 4 ابن عساکر، ابن دهان را از موثق ترین راویان عصر خویش یاد کرده است. 5 ابن دهان بر خلاف دانش بسیاری که اندوخته بود بسیار بدخط بود، افزون بر آنکه نوشته های او اغلاط بسیاری داشت. 6 ابن دهان درنهایت در سال 569ه در موصل از دنیا رفت و در گورستان باب المیدان به خاک سپرده شد. 7 وی دارای آثار و تألیفات متعددی بوده که عبارت اند از: ازالة المراء فی الغین و الراء، الاضداد و الضدّ فی اللغه، تفسیر سورة الاخلاص، تفسیر الفاتحه، تفسیر القرآن در چهار مجلد، درس فی الفرائض، درس فی النحو، الدروس فی العروض، دیوان الرسائل، دیوان الشعر، الرسالة السعیدیه فی المآخذ الکندیه، ریاضة فی نکت النحویه، زهر الریاض در هفت مجلد، شرح الایضاح در چهل مجلد، غنیة فی الضاد و الظاء ( الغُنْیَة )، العقود فی المقصور و الممدود، فصول الصغیرة فی النحو، فصول الکبیره فی النحو، کتاب العروض، الغرة فی شرح اللمع، مختصر فی القوافی، النکت و الاشارات الی السنة الحیوانات، 8 الفصول فی علم العربیة، شرح بیت واحد من شعر ابن رزّیک، رسائل، 9 شرح ابیات سیبویه و شرح اللمع. 10

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الادباء 11 / 220 و 222. 2 ـ انباه الرواة 2 / 47. 3 ـ خریدة القصر 1 / 82. 4 ـ وفیات الاعیان 2 / 382 ـ 384. 5 ـ الوافی بالوفیات 15 / 250. 6 ـ معجم الادباء 11 / 220 ـ 222. 7 ـ وفیات الاعیان 2 / 382 ـ 384. 8 ـ هدیة العارفین 1 / 391. 9 ـ الوافی بالوفیات 2 / 382 ـ 384. 10 ـ تاریخ الادب العربی ( بروکلمان ) 5 / 169.

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 20 / 581؛ بغیة الوعاة 1 / 587؛ شذرات الذهب 4 / 233؛ مرآة الجنان 3 / 294؛ روضات الجنات 4 / 54؛ کشف الظنون 1 / 72 و 96؛ ایضاح المکنون 1 / 455؛ العبر 3 / 57؛ النجوم الزاهرة 6 / 72؛ طبقات المفسرین ( داودی ) 1 / 190؛ معجم المؤلفین 4 / 229.

اسماعیل اسماعیلی

سعید ـ حکیمسعید ـ حکیم (قرن ششم هجری)

ابوسعد سعید ( سعد ) بن فرخان جمال الدین حکیم.

از زندگی و احوال وی آگاهی چندانی در دست نیست. نام و کنیه وی به اختلاف ذکر شده، منتجب الدین با عنوان ابوسعد بن فرخان از وی یاد کرده و نوشته او فردی فاضل بود و در کاشان می زیست. 1 اما شیخ حر عاملی ابوسعید را کنیه او دانسته است. 2 آقابزرگ نیز در جایی وی را در زمره علمای قرن ششم هجری ذکر کرده و نام او را سعد بن فرخان3 و در جایی دیگر سعید بن فرخان نوشته و اصلاً کنیه ای برای او ذکر نکرده، به علاوه آنکه او را استاد منتجب الدین و فردی ادیب، نحوی و شاعر خوانده است. 4 به هر حال وی آثاری دارد که عبارت اند از: الشامل، القوافی، النحو این کتاب در دسترس شیخ منتجب الدین بوده و از آن مطالبی اخذ و روایت کرده است. 5

پی نوشت ها

[1] ـ فهرست منتجب الدین 90. 2 ـ أمل الآمل 2 / 352. 3 ـ طبقات اعلام الشیعه 2 / 122. 4 ـ الذریعه 24 / 85. 5 ـ فهرست منتجب الدین 90.

اسماعیل اسماعیلی

سعید ـ راوندی

سعید ـ راوندی (573 ه )

ابوالحسین سعید ( سعد ) بن هبه اللّه بن حسن بن عیسی قطب الدین راوندی.

مفسر، فقیه و محدث شیعی سده ششم هجری. در بیشتر منابع کنیه وی ابوالحسین آمده، اما ابن فوطی ( م 723ه ) ابوالفرج را کنیه وی خوانده است. 1 ابن شهر آشوب ( م588ه ) وی را استاد خویش خوانده و تألیفاتی را به وی نسبت داده است. 2 منتجب الدین نیز راوندی را از فقهای بزرگ و برجسته عصر خویش یاد کرده و او را فردی موثق و صالح دانسته است. 3 ابن حجر می نویسد: « راوندی در بیشتر علوم متداول و رایج زمان خویش مهارت داشت و از مشایخ بسیاری بهره گرفت ». 4 در منابع به نام بسیاری از استادانی که وی از محضر آنها استفاده برده یا از آنها روایت کرده اشاره شده، اما به صورت پراکنده است. علامه امینی در الغدیر 24 تن را به عنوان استادان و شیوخ وی نام برده و هفت تن را از شاگردان و راویان وی ذکر کرده است. از میان استادان وی نام افرادی چون ابوالسعادات هبه اللّه بن علی بغدادی، ابوعلی طبرسی صاحب مجمع البیان، ابوعبداللّه حسین بن مؤدب قمی