صدرالدین خجندی عبداللطیف ـ خجندی

صدرالدین خجندی

صدرالدین ـ نیشابوری (قرن ششم هجری)

وی از مشاهیر و بزرگان عصر خویش بود و سرپرستی دیوان استیفای نیشابور را در دولت سلاجقه بر عهده داشت. در کمال و فضل به چنان جایگاهی دست یافته بود که فضلا و دانشمندان خراسان او را بر دیگران مقدم می داشتند. به علاوه از ذوق شعری بسیار لطیفی برخوردار بود. عوفی گاه گاهی به دیدار و زیارت نیشابوری می رفته و از وی بهره می گرفته است. صدرالدین به زبان عربی، فارسی و تازی شعر می سرود. سروده هایش لطیف و دلنشین بود. 1 هدایت نیز ابیاتی از اشعار شاعر را آورده و می نویسد: نیشابوری پس از سال های متمادی که در منصب دیوانی بود، سرانجام آن را به فرزند خود واگذار کرد و به عبادت و ریاضت روی آورد و راه سیروسلوک پیشه ساخت. 2 از وی چند اثر با عنوان دیوان شعر و تاریخ خوارزمشاهی یا تاریخ سلطان سکندر بر جا ماند. 3 تاریخ وفات وی به دست نیامد؛ اما چون با دولت سلاجقه معاصر بود، او را از شاعران قرن ششم هجری دانسته اند. 4

پی نوشت ها

1ـ لباب الالباب 125 ـ 126. 2ـ تذکرة ریاض العارفین 368. 3 ـ الذریعه 2 / 9 / 603. 4 ـ فرهنگ سخنوران 334.

اسماعیل اسماعیلی

صَفوان ـ تُجیبی

صَفوان ـ تُجیبی (560 ـ 598 ه )

ابوبحر صفوان بن ادریس بن ابراهیم تجیبی.

صفوان در سال 560ه در مرسیه متولد شد. او فردی ادیب، شاعر و کاتب بود، تحصیلات خویش را نزد پدرش و نیز قاضی بن ادریس و ابن غلبون کسب نمود و در اندک زمانی از بزرگان ادبای عصر خویش گردید. 1 ابوبحر به قصد مدح خلیفه وقت در دارالخلافه مراکش بدانجا سفر نمود و چون چیزی عایدش نشد گفت: « اگر مدح آل البیت علیهم السلاممی نمودم، هر آیینه بی نیازم می شدم ». وی اشعار خوب و پُرنغری درباره امام الحسین علیه السلام و دیگر ائمه معصومین علیهم السلامدارد. 2 صفوان در سال 598ه در زادگاهش مُرسیه وفات یافت. تألیفات وی بدین قرار است: زاد المسافر و غرة محیا الادب السافر، بداهه المتحیرة و عجاله المتوفره، طراد الجیاد فی المیدان و تنازع اللذات و الاخوان
فی تقدیم مرسیة علی غیرها فی البلدان، دیوان شعر، 3 الرحله، ادباء الاندلس ناتمام ماند، 4 وی همچنین رسایل بدیعی به رشته تحریر درآورد. 5

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الادباء 12 / 10. 2 ـ اعیان الشیعه 7 / 389. 3 ـ معجم المؤلفین 5 / 19. 4 ـ الاعلام 3 / 205. 5 ـ الوافی بالوفیات 16 / 321.

دیگر منابع: فوات الوفیات 2 / 117؛ سیر اعلام النبلاء 21 / 386؛ الاحاطه فی اخبار غرناطه 2 / 485؛ نفح الطیب 1 / 94 و 170؛ ایضاح المکنون 1 / 168؛ کشف الظنون 1 / 227 و 2 / 946.

سیدمهدی حسینی عربی

صفی الدین ـ یزدی

صفی الدین ـ یزدی (قرن ششم هجری)

از حیات فردی، اجتماعی و علمی او اطلاعات چندانی در دست نیست. صوفی، شاعر، عارف و معاصر طغانشاه پسر مؤید از امرای وابسته به سلجوقیان ( 569 ـ 581ه ) بود. 1 طغانشاه پسر مؤید خود شاهنشاهی شاعر و دارای طبعی لطیف و اشعاری طرب انگیز بوده و دربار او محفل انس ادیبان و شاعرانی چون صفی الدین یزدی و کافی خراسانی معروف به کافرک، گشته بود. 2 یزدی نزد سلطان مذکور مورد تعظیم و تکریم بود. 3 باوجود این از بیم قال و قیل برخی عالم نماها، همواره طریقه و مشی خود را پنهان نگاه می داشته و پنهاتی بر تربیت مریدان و شاگردان خود همت می گماشت. 4 وی اگرچه در زیّ و هیئت صوفیان بوده، عالمی عامل، زاهد، دارای صفای باطن و امام در ادبیات بود. اثر او اشعاری چند است که از او باقی مانده است و عوفی یک رباعی و دو غزل از آنها را نقل می نماید. 5

پی نوشت ها

[1] ـ تذکره ریاض العارفین 155. 2 ـ لباب الالباب 47. 3 ـ لباب الالباب 231. 4 ـ تذکره ریاض العارفین 155. 5 ـ لباب الالباب 231.

دیگر منابع: هفت اقلیم 171؛ مجمع الفصحاء، بخش2، ج1، ص1142؛ فرهنگ سخنوران 340؛ الذریعه 9 / 615؛ تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی 1 / 50.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

ضیاءالدین ـ بلخی

ضیاءالدین ـ بلخی (قرن ششم هجری)

عالم، فاضل، واعظ و از شعرای قرن ششم هجری در دربار خوارزمشاهیان. از حیات فردی، اجتماعی و علمی او اطلاع چندانی