در دست نیست. وی در وعظ و خطابه بسیار خوش بیان، خوش سخن و شیرین زبان بوده، در شهر بلخ مقام و منزلتی داشت و به موعظه مردم می پرداخت. 1 نفیسی او را از شعرای قرن ششم هجری در دربار خوارزمشاهیان ( 52
[1] ـ 628ه ) دانسته است. 2 اثر او دیوان شعر است. 3 هدایت نیز بعضی اشعار او را نقل کرده است. 4

پی نوشت ها

[1] ـ مجمع الفصحاء بخش 2، 1 / 1196. 2 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی 1 / 94. 3 ـ الذریعه 9 / 629. 4 ـ مجمع الفصحاء، بخش 2، 1 / 1196.

دیگر منابع: فرهنگ سخنوران 347؛ لغتنامه دهخدا 9 / 13403؛ فرهنگ زندگینامه ها 312.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

ضیاءالدین ـ مکی

ضیاءالدین ـ مکی (نیمه اول قرن ششم هجری)

از حیات فردی، اجتماعی و علمی او اطلاع چندانی در دست نیست. تنها بعضی از منابع متأخر از وی یاد کرده و او را از شاگردان ابوالقاسم محمود بن عمر جاراللّه زمخشری دانسته اند. 1 ازآنجاکه زمخشری در سال 467ه به دنیا آمده و در سال 538ه درگذشته است، 2 باید شاگردش ضیاءالدین را از اعلام قرن ششم هجری دانست که یقیناً در نیمه اول این قرن در قید حیات بوده است. اثر او: الکفایة فی النحو ( فی علم الاعراب )، با عباراتی ساده، جامع اصول و قواعد علم نحو است. این کتاب را به سبک و روش کتاب المفصّل یا کتاب الأنموذج استادش زمخشری، در سه قسم اسما، افعال و حروف تنظیم کرده و به گونه ای می توان آن را شرح بر المفصل یا الأنموذَج که خلاصه المفصل است، تلقی کرد. 3

پی نوشت ها

[1] ـ کشف الظنون 2 / 1498. 2 ـ المنتظم 18 / 37؛ تاریخ الاسلام 36 / 486. 3 ـ کشف الظنون 2 / 1498و 1774.

دیگر منابع: کشف الظنون 1 / 185؛ الذریعه 18 / 97.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

طارق ـ مَنْصَفی

طارق ـ مَنْصَفی (م 549 ه )

ابومحمد ( ابوالحسن ) طارق بن موسی بن یعیش منصفی اندلسی مخزومی.

منسوب به مَنصف قریه ای از قُرای بلنسیه اندلس می باشد.
ابومحمد قبل از سال 520ه به حج رفت و مجاور مکه گردید. وی در مکه از ابوعبداللّه حسین بن علی طبری و ابومحمد عبدالباقی زهری معروف به شقران استفاده نمود. ابومحمد کتاب الاحیاء غزالی را از شقران اخذ نمود و در اسکندریه نیز از استادانی چون ابوبکر طرطوشی، ابوالحسن بن مشرف و ابوعبداللّه رازی بهره بُرد و پس از آن به شهر خود بازگشت و به نقل حدیث پرداخت. علمای شهر بر درس وی حاضر می شدند و برخی از شاگردانش مانند ابومروان بن صیقل و ابوالحسن بن هذیل با اخذ اجازه از منصفی به نقل حدیث پرداختند. طارق پس از چندی در سال 542ه به همراه دامادش ابوعباس افلیشی و ابوولید بن خیره دوباره به شرق سفر کرد و در مکه ساکن گردید و در سال 549ه در آنجا وفات نمود. 1 کتاب فهرسة تألیف اوست. 2

پی نوشت ها

[1] ـ نفح الطیب 2 / 513. 2 ـ معجم المؤلفین 5 / 29.

دیگر منابع: بغیة الملتمس 328؛ الاعلام 3 / 218؛ نفح الطیب 2 / 59 و 599.

سیدمهدی حسینی عربی

طاهر ـ بخاری

طاهر ـ بخاری (482 ـ 542ه )

افتخارالدین طاهر بن احمد بن عبدالرشید بن حسین بخاری حنفی سرخسی.

در سال 482ه در بخارا متولد شد. 1 درباره با زندگانی او در منابع اطلاعات بسیاری در دسترس نیست. وی یکی از بزرگان صاحب فتاوا و از فقیهان بزرگ حنفی در روزگارش بود. او در فراگیری مسائل فقهی از پدرش قوام الدین احمد، بهره برد. 2 افتخارالدین در ماه جمادی الاولی، سال 542ه در سرخس درگذشت. 3 آثار وی عبارت اند از: مختصر من النصاب، 4 خزانة الواقعات و خلاصة الفتاوی که کتابی است معتبر و کمیاب و کامل که خلاصه فتواها همراه با موضوع آن و فهرست سرفصل ها در آن ذکر شده است. 5

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 3 / 120؛ معجم المؤلفین 5 / 33. 2 ـ الفوائد البهیه 84. 3 ـ الجواهر المضیئة 2 / 276؛ معجم المؤلفین 5 / 33؛ کشف الظنون 1 / 703. 4 ـ تاج التراجم ص109. 5 ـ کشف الظنون 1 / 718 و 703.

طاهره روحانی