قرآن کریم داده است، مشارع الشرایع درباره فقه مذهب حنفی، المنابع فی شرح المشارع، شرح مقدمة فی النحو در شرح کتاب ابن بابشاذ که یکی از کتاب های مهم و خوب نحو است. 10 غزنوی پس از سال ها تلاش علمی و تألیف و تبلیغ معارف اسلام و مذهب حنفی در سال 582ه دار فانی را وداع گفت. 11

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 3 / 249. 2 ـ الجواهر المضیئه 2 / 686. 3 ـ تاج التراجم فی طبقات الحنفیه 2 / 38. 4 ـ همان. 5 ـ الانساب 1 / 393. 6 ـ همان. 7 ـ همان؛ تاج التراجم فی طبقات الحنفیه 50. 8 ـ الجواهر المضیئه 1 / 403. 9 ـ هدیة العارفین 1 / 435. 10ـ الجواهر المضیئه 1 / 403. 11ـ تاج التراجم فی طبقات الحنیفه 50.

دیگر منابع: بغیة الوعاة 325؛ الوافی بالوفیات 14 / 136؛ کشف الظنون 1 / 466؛ معجم المؤلفین 7 / 4.

حافظ فرزانه

عباس ـ عصاری

عباس ـ عصاری (460 ـ 549ه )

ابومحمد عباس بن محمد بن ابی منصور بن ابی قاسم عصاری طوسی طابرانی معروف به عباسه ( عبایه، عناسه ).

وی در سال 460ه در طابران طوس به دنیا آمد؛ ولی دوران تحصیل وی در نیشابور سپری گردید. اینکه وی در چه زمانی بدانجا رفت روشن نیست. به هر روی وی در نیشابور از ابوعثمان اسماعیل بن ابی سعید ابریسمی، ابوالحسن علی بن احمد مدینی، ابومحمد حسن بن احمد سمرقندی و ابوسعد علی بن عبداللّه بن ابی صادق حدیث شنید. همچنین در طوس از قاضی ابوسعید محمد بن سعید بن محمد فرّخزادی و در نوقان از ابوالفضل محمد بن احمد بن حسن عارف میهنی استماع حدیث نمود. یاقوت می نویسد او فردی صالح بود و بعضی از اوقات در مسجد عقیل در نیشابور به موعظه می پرداخت. عباسه تنها کسی بود که کتاب الکشف و البیان ابواسحاق ثعالبی را در نیشابور روایت نمود. ابوسعد سمعانی، ابوالقاسم دمشقی، 1 ابوسعد صفار و نوه اش مؤید طوسی از شاگردان او به حساب می آیند. 2 ابومحمد عمری طولانی داشت و تمام راویان او قبل از خودش از دنیا رفتند. او سرانجام در ماه شوال سال 549ه در نیشابور درگذشت. 3 اثر او جزیی حدیثی می باشد که حاوی احادیث، حکایات و اشعار است. 4

پی نوشت ها

1ـ معجم البلدان 4 / 3. 2ـ تاریخ الاسلام 37 / 361. 3ـ معجم البلدان 314. 4 ـ کشف الظنون 1 / 588.

دیگر منابع: المعین فی طبقات المحدثین 166؛ تبصیر المنتبه 3 / 1011؛ المشتبه فی الرجال 2 / 463؛ سیر اعلام النبلاء 20 / 288؛ هدیة العارفین 1 / 437؛ معجم المؤلفین 5 / 64.

محمود هیئتی

عباسه

عباسه عباس ـ عصاری

عبداللّه ـ ازجی

عبداللّه ـ ازجی (م593ه )

ابوالمظفر عبداللّه ( عبیداللّه ) بن یونس بن احمد ازجی بغدادی.

در تاریخ تولد و وفات وی اختلاف فراوانی وجود دارد و احتمال می رود تاریخ تولد و وفات وی را با وفات پدرش و همچنین با تاریخ به وزارت رسیدنش درآمیخته باشند. 1 وی در محله باب الازج بغداد متولد شد و « ازجی » لقب گرفت. پس از گذران دوران طفولیت، قرآن و فقه را طبق مذهب احمد حنبل نزد ابوحکیم ابراهیم بن دینار نهروانی و اصول و کلام را نزد ابوالفرج صدقة بن حسین بن حداد آموخت. 2 او برای کسب دانش به همدان هم سفری نمود و نزد ابوعلاء حافظ، علوم قرآن را آموخت. 3 همچنین در زمینه های گوناگون علوم نزد علمای متعدد عصر خود کسب علم نمود؛ به طوری که گفته شده در حساب، هندسه، جبر، مقابله، کلام، فقه و اصول تبحر کامل داشت. وی شاگردانی نیز تربیت نمود، افرادی همچون عبدالعزیز بن دلف، ابوالحسن قطیعی و دیگران از شاگردان وی محسوب می شوند. 4 ازجی در عرصه های اجتماعی و سیاسی نیز ورود یافت؛ چنانکه گفته اند بعد از فوت پدرش ( م581ه ) متولی وزارت دستگاه خلافت عباسی شد. 5 مدتی در این سمت بود تا اینکه در سال 584ه از طرف خلیفه الناصر ( خلافت 575 ـ 622ه ) در صدر سپاهی به جنگ با سلطان طغرل سوم سلجوقی ( حکومت 57
[1] ـ 590ه ) رفت که در این جنگ اسیر و بعد از مدتی آزاد شد و به بغداد مراجعت نمود. بعد از آن متولی خزانه و دیوان خلیفه شد. 6 وی همچنین به مقام معلمی خانه خلیفه رسید و مثل نایب خلیفه عمل می کرد و رأی و نظرش نافذ بود؛ ولی وقتی ابن قصاب به وزارت رسید، وی را از مقامش عزل کرده و به حبس انداخت. 7 درباره صفات اخلاقی وی نیز اخبار ضد و نقیضی از