می گفت؛ ولی غالبا آن را با قصه ها همراه می کرد. کتاب الزیدونی تألیف ابوبکر محمد بن زیدون بن علی را که در حدیث تألیف شده بود، روایت کرد. در سال 514ه به مصر رفت و در آنجا سکونت گزید؛ سپس به مکه رفت و در 516ه ابوالحجاج موطأ مالک را از یابری شنید. 2 یابری نیز کتاب سیبویه را از زمخشری شنید3 و در همین شهر نیز درگذشت. منابع مرگ او را به اختلاف در سال های 517، 518 4 و 523ه5 ذکر کرده اند. شاگردان او را ابوالمظفر شیبانی، ابومحمد عثمانی، ابوالحجاج یوسف محمد قیروانی، ابوعمرو عثمان بن فرج عذری، ابومحمد بن صدقه منکبی و ابوعبداللّه بن یعیش بلنسی نام برده اند. 6

آثار او عبارت اند از: الردّ علی أبی محمد ابن حزم، شرح رسالة ابن ابی زید که در اعتقادات نوشته شده بود، مجموعه ای از اصول و فقه ازجمله المدخل که بر کتاب سیف الاسلام نوشته شد، او این کتاب را برای امیرعلی بن تمیم بن معز صنهاجی امیر مهدیه نوشت، 7 سیف الاسلام علی مذهب مالک الامام در فروع فقه مالکی. 8

پی نوشت ها

[1] ـ معجم المؤلفین 6 / 65. 2 ـ نفح الطیب 2 / 648. 3 ـ بُغیة الوعاة 2 / 46. 4 ـ کشف الظنون 1 / 841. 5 ـ ایضاح المکنون 1 / 557. 6 ـ نفح الطیب 2 / 648. 7 ـ نفح الطیب 2 / 648. 8 ـ معجم المؤلفین 6 / 123.

معصومه اخلاقی

عبداللّه ـ یمنی

عبداللّه ـ یمنی(م 550 ه )

ابوالفتوح عبداللّه بن محمد بن علی یمنی بغدادی ملقب به ابن ابی عقامه.

از احوال و زندگی ابوالفتوح اطلاعات چندانی در دست نیست. نووی می نویسد: وی از قضات و فضلای برجسته شافعی بود و تصنیفات نیکویی از خود بر جای گذاشته که از آن جمله است الخناثی که دارای مطالبی متنوع و جالب بوده و کسی تاکنون چنین اثری تألیف نکرده است. نووی یادآور شده بعضی از موضوعات کتاب ابوالفتوح را تلخیص کرده و در شرح المهذب خویش از آن بهره گرفت. 1 ابن هدایه اللّه عنوان کتاب ابوالفتوح را احکام الحسان نامیده و به نقل از اسنائی نوشته است: ابوالفتوح دارای فرزندان و اعقابی فاضل بوده و مردمان بسیاری از ایشان بهره برده اند؛ افزون بر آن مذهب شافعی به وسیله ایشان در یمن ترویج و گسترش یافته است. وی درنهایت در 550ه از دنیا رفت. 2 حاجی خلیفه اثری با عنوان احکام الخنثی را به او نسبت داده3 که به احتمال بسیار نام دیگر کتاب الخناثی و احکام الحسان است.

پی نوشت ها

[1] ـ تهذیب الاسماء و اللغات 2 / 262. 2 ـ طبقات الشافعیه 208. 3 ـ کشف الظنون 1 / 18.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 8 / 54.

اسماعیل اسماعیلی

عبداللّه ـ یمنی

عبداللّه ـ یمنی (م 553ه )

ابوالقاسم عبداللّه بن محمد بن یحیی بن عبدالعلیم یمنی شرف الدین قربتی.

از دانشمندان حنفی است. منابع از دوران زندگی وی اطلاع چندانی در اختیار نمی دهند. محیی الدین نوری ( م 676ه ) از او روایت کرده است. سال وفات او را 553ه ذکر کرده اند. 1

تألیفات او عبارت اند از: روضة العالیه المنیفه، قلائد عقود الدرر و العقیان، 2 کحاله سال اتمام تألیف این کتاب را 974ه می داند3 که بی گمان اشتباه کرده است. این دو کتاب در مناقب و فضایل ابوحنیفه است. 4 گفته شده است ابتدا قلائد العقود را نوشت ولی پس از وقوف بر آثاری که در مناقب ابوحنیفه نوشته شده بود. روضة العالیه را در ده مجلد نوشت. حاجی خلیفه عناوین ده فصل را ذکر کرده است. 5

پی نوشت ها

[1] ـ هدیة العارفین 1 / 456. 2 ـ الاعلام 8 / 36. 3 ـ معجم المؤلفین 4 / 297. 4 ـ همان. 5 ـ کشف الظنون 1 / 927.

دیگر منابع: کشف الظنون 2 / 1353، 1354 و 1837؛ معجم المؤلفین 13 / 104.

معصومه اخلاقی

عبدالجبار ـ ازدی

عبدالجبار ـ ازدی (447 ـ 527ه )

ابومحمد عبدالجبار بن ابی بکر بن محمد بن حمدیس ازدی صقلی سرقوسی ملقب به ابن حمدیس.

در حدود سال 447ه در سراقوسه سیسیل، متولد شد و در آنجا رشد و نمو یافت و در نوجوانی به سرودن اشعار کوتاه پرداخت1 تا جایی که در صناعت قریض ( اشعار کوتاه و بریده ) شهرت یافت. 2 ابن خلکان به نقل از ابن بسام می نویسد: « او شاعری چیره دست بود که