عبدالجبار ـ مُعافریعبدالجبار ـ مُعافری (م 566ه )

ابوطالب عبدالجبار بن محمد بن علی بن محمد مُعافری اندلسی مغربی قُرطبی.

وی اهل قرطبه بود. از دوران رشد و کودکی او اطلاعی در دست نیست. ابوطالب برای کسب بهره های علمی و نیز نشر علوم خود به بلاد گوناگون ازجمله بغداد سفر نمود و در آنجا افراد بسیاری از او بهره بردند؛ سپس در سال 551ه وارد مصر شد1 و در آنجا کتاب المقامات حریری را از فرزند حریری عبداللّه بن قاسم شنیده و روایت نمود. ابومحمد بن ابی بکر جذامی سبتی نیز این کتاب را در سال 552ه در مصر از ابوطالب شنیده و از او روایت نمود. 2 معافری که از بزرگان علم لغت بود و به فنون ادبیات آشنایی داشت، از خط زیبایی نیز برخوردار بود و مطالب را به خوبی و دقیق ضبط می نمود و مطالب بسیاری را به خط خویش نوشت که بیشتر آنها در زمینه ادبیات بود. ابومحمد عبداللّه بن بری نیز ازجمله کسانی است که در مصر نزد او قرائت نمود. ابوطالب سرانجام در سال 566ه و در راه بازگشت از مصر به سوی مغرب درگذشت. 3 شرح مشکلات المقامات الحریری اثر اوست. 4

پی نوشت ها

[1] ـ وفیات الاعیان 3 / 215. 2ـ التکمله لکتاب الصلة 3 / 103. 3 ـ وفیات الاعیان 3 / 215. 4 ـ هدیة العارفین 1 / 499.

دیگر منابع: بغیة الوعاة 2 / 72؛ معجم المؤلفین 5 / 81؛ الوافی بالوفیات 18 / 40؛ مرآة الجنان 3 / 285.

محمود هیئتی

عبدالجلیل ـ رازی

عبدالجلیل ـ رازی (قرن ششم هجری)

ابوسعید عبدالجلیل بن عیسی بن عبدالوهاب رازی رشید.

رجال نویسان اطلاعات چندانی درباره او نیاورده اند. شیخ حرّ عاملی احتمال اتحاد وی را با عبدالجلیل بن ابی الفتح داده است؛ 1 چنان که میرزا عبداللّه افندی صاحب ریاض العلماء احتمال اتحاد وی با عبدالجلیل بن ابی الحسین بن فضل قزوینی و عبدالجلیل قزوینی رازی را داده است. 2 ابوسعید از محضر استادانی همچون ابوالوفاء عبدالجبار بن علی مقری رازی و فرزند شیخ الطائفه، یعنی ابوعلی حسن بن محمد بن حسن طوسی بهره علمی برد3 و به درجه عالی از دانش رسید؛ چنان که گفته اند او فردی عالم، متکلم و فقیهی متبحر و استاد بزرگان عصر خویش4 ازجمله ابن شهر آشوب ( 588 ) بود. تاریخ دقیق وفات وی مشخص نیست؛ ولی ازجمله کسانی است که در قرن ششم هجری می زیسته و در این قرن درگذشته است. 5 آثار او عبارت انداز: مراتب الافعال، نقض کتاب التصفح عن ابی الحسین6 که ناتمام ماند و المناظرات که مناظره هایی با مخالفان است. 7

پی نوشت ها

[1] ـ أمل الآمل 2 / 144. 2 ـ ریاض العلماء 3 / 76. 3 ـ مناقب آل ابی طالب 1 / 33. 4 ـ فهرست ( منتجب الدین ) 111. 5 ـ معالم العلماء 145. 6 ـ الذریعة 22 / 280. 7 ـ معالم العلماء 145.

دیگر منابع: معجم رجال الحدیث 9 / 266؛ طبقات اعلام الشیعه 2 / 155؛ روضات الجنات 4 / 188.

محمود هیئتی

عبدالجلیل ـ قزوینی

عبدالجلیل ـ قزوینی (زنده در حدود 566ه )

ابورشید عبدالجلیل بن ابی الحسین محمد بن ابی الفضل نصیرالدین قزوینی رازی.

از دانشمندان بزرگ شیعه، واعظ، متکلم و اصولی، اصالتا اهل قزوین، 1 ولی ساکن ری بود و به لقب نصیر نیز شناخته می شد. در موعظه و کلام، بیانی فصیح و شیرین داشت و در اصول اعتقادات صاحب تألیفاتی بود. 2 تاریخ ولادت و وفات عبدالجلیل قزوینی دقیقا روشن نیست؛ ولی ازآنجاکه وی کتاب تنزیة عایشه را در سال 533ه تألیف کرده است، 3 حدس زده می شود ولادت او در اواخر قرن پنجم یا اوایل قرن ششم بوده است. عبدالجلیل قزوینی معاصر با ابوالفتوح رازی و به ظن قوی با او معاشر و از دوستان او بوده است. 4 از استادان او برادر بزرگ تر وی، ابوعبداللّه حسین اوحدالدّین قزوینی است که با تعبیر « حدّثنا الاخ الامام » از او یاد کرده است5 و ابومنصور مظفر عبّادی را می توان نام برد. 6 از قزوینی اطلاعات بسیاری در دست نیست؛ اما آنچه از آثار وی بر جای مانده است، مهم ترین اثرش کتاب بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضائح الروافض معروف به النقض، است که حکایت از شخصیت دینی و توانایی علمی او دارد. این کتاب از مهم ترین متون کلامی شیعه است که به زبان پارسی نگاشته شده و چنان که از نام آن پیداست ردی بر کتاب بعض فضائح الروافض است که یکی از سنیان ری علیه شیعیان نوشته بود. 7 مؤلف بعض فضائح الروافض که به عمد نام خود را مخفی داشته است، 8 در