شاعران دربار خسروملک آخرین پادشاه غزنوی ( 555 ـ 583 ) و مورد احترام او بود. 2 هدایت نیز او را شاعری فاضل، جلیل القدر و دارای شرح صدر خوانده و در حکمت نظری و عملی استاد معرفی کرده و نوشته پاره ای از اشعار او در مدح سلطان محمد بن سام غوری ( 558 ـ 599 ) بود. 3 برخی از معاصران احتمال داده اند شاعر با میرزا فیض اللّه اینجو شیرازی که از مقربان سلطان محمودشاه بهمنی ( م 923 ) که از پادشاهان هند بود و کتابی به نام الجلالیّه و الجمالیّه دارد متحد باشد4 که در این صورت شاعر از رجال قرن دهم هجری خواهدبود. گرچه این مطلب گمانه ای بیش نیست، از هروی دو اثر با عنوان دیوان شعر و الرسالة الجلالیّ در شرح 99 اسم از اسمای الهی بر جای ماند. 5 در بعضی از منابع از این رساله به عنوان رساله منظومه جلالیّه در تفسیر نوروزیّه نام برده شد6 که به نظر می رسد با توجه به موضوع مطرح شده در کتاب که اسمای الهی است تناسبی ندارد.

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 91. 2 ـ لباب الالباب 474 ـ 478. 3 ـ مجمع الفصحاء 1 / 2 / 1234. 4 ـ الذریعه 11 / 164 و 5 / 126. 5 ـ الذریعه 2 / 9 / 685. 6 ـ تاریخ نظم و نثر 1 / 91.

دیگر منابع: فرهنگ سخنوران 376؛ لغتنامه دهخدا 9 / 13848.

اسماعیل اسماعیلی

عبدالرحمان ـ ابن حاج

عبدالرحمان ـ ابن حاج (بعد از 540ه )

ابومحمدعبدالرحمان بن جعفر بن ابراهیم بن احمد معروف به ابن حاج.

اهل شهر لورقه از شهرهای اندلس در غرب اسلامی است1 که در علوم ادبی تبحر داشت. همچنین فردی زاهد و عارف مسلک و از مشایخ متصوفه به شمار می رفت. 2 وی بر اثر یک قیام که علیه حاکم منطقه مریسیه صورت گرفته بود، عهده دار ولایت منطقه شد؛ ولی بعد از مدتی از کار کنار کشیده و طریق زهد و ترک دنیا را پیش گرفت. 3 از تاریخ تولد وی اطلاعی به دست نیامد؛ ولی وی در سال 540 زنده بوده است. از ابن الحاج اثری ادبی به جامانده که گویا به صورت رساله ای است که بر پسرعمویش ابوعلی، نوشته و در آن به مقام خودش در زهد و طریقت اشاره کرده و فصاحت وی در نامه تعجب صاحب بغیة الملتمس را برانگیخته، لذا آن را نامه ای طولانی، عجیب، دارای حکم و اشارات و رموز ظریف دانسته و همچنین خودش نیز این نامه را به دفعات در لابه لای آثار دیگر مشاهده کرده است. 4

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 5 / 25. 2 ـ بغیة الملتمس 361. 3 ـ معجم المؤلفین 5 / 132. 4 ـ بغیة الملتمس 361.

قهرمان کرمی

عبدالرحمان ـ انباری

عبدالرحمان ـ انباری (513 ـ 577ه )

ابوالبرکات عبدالرحمان بن محمد بن عبیداللّه کمال الدین انباری بغدادی.

از محدثان و ادبای شافعی بود که در سال 513ه در شهر انبار، از شهرهای عراق در نزدیکی فرات متولد شد1 و برای تحصیل به بغداد رفت و نزد علمای آن دوره چون خلیفة بن محفوظ انباری، محمد بن محمد بن عطّاف و پدر خود انباری، احمد بن نظام الملک، علی بن جوالیقی و هبه اللّه بن شجری ( م542ه ) در نظامیه بغداد و دیگران کسب علم کرد و2 در رشته های گوناگون علوم تبحر یافت؛ ازجمله نحو، فقه، تفسیر، ادبیات و .... ابوالبرکات را انسانی زاهد، عابد و عفیف توصیف کرده اند که زندگی را بر خود سخت می گرفت و لباس خشن می پوشید. همچنین نوشته اند برای راحتی زندگی از هیچ کس چیزی قبول نمی کرد. 3 انباری علاوه بر نگارش کتب فراوان، تعدادی شاگرد نیز تربیت کرد که از او نقل حدیث کرده اند از آن جمله می توان به ابوبکر حازمی، ابن دبیثی و دسته ای دیگر اشاره کرد. 4 چنان که اشاره شد از بغدادی آثار و کتب بسیاری ذکر شده است که نشان دهنده تلاش او در تألیف و تصنیف کتب گوناگون در علوم گوناگون می باشد. برخی، آثار او را تا 130 عنوان ذکر کرده اند5 که البته نام و تعداد همه آنها در دست نیست. انباری بعد از عمری تلاش و کوشش علمی، در نهم شعبان 577 وفات یافت. 6 آثار ابوالبرکات چنین است: اسرار العربیه، الاختصار فی الکلام علی الفاظ تدور بین النظار، اصول الفصول فی التصریف، الاسماء فی شرح الاسماء، الاغراب فی جدل الاعراب، الفاظ الجاریة علی لسان الجاریه، الانصاف فی مسائل الخلاف بین البصریین و الکوفیین، الانوار فی العربیه، بدایه الهدایة فی الفروع، بغیة الوارد، البلغة فی اسالیب اللغه، بلغة المحب فی المذکر و