المونث، البیان فی اعراب القرآن، تاریخ الانبار، التبیان فی جمع افعل اخف الاوزان، التفرید فی کلمة التوحید، تفسیرغریب تمامات الحریریة، التنقیح فی مسلک الترجیح فی الخلاف، جلاء الاوهام و جلاء الافهام فی تفسیر آیة احل لکم اللیلة الصیام، الجمل فی الجدل، الجوهرة فی نسب النبی صلی الله علیه و آله و اصحاب العشرة، حلیة الطراز فی حل الالغاز، 7 نزهة الالباء فی طبقات الادباء، هدایة الذاهب فی معرفة المذاهب، کتاب فی اصول الدین، نور اللامع فی اعتقاد السلف الصالح، منثور العقود فی تجرید الحدود، عقود الاعراب، مفتاح المذاکرة، کلا و کلتا، لو و ما و کیف، سمع الادلة الوجیز فی التصریف، دیوان اللغة، شرح المقامات، شرح دیوان المتنبّی، شرح الحماسه، شرح السبع الطوال، کتاب التصوف، کتاب التعبیر، 8 طبقات النحاة، کتاب المیزان فی النحو، حواشی الایضاح، میزان العربیة، مسألة دخول الشرط علی الشرط، تصرفات لو، الاضداد، النوادر، الداعی الی الاسلام فی علم الکلام، اللباب المختصر، نجدة السؤال فی عمدة السؤال، منثور الفوائد، کتاب الالف و اللام، کتاب فی یعفون، لمع الادله، شفاء السائل فی بیان رتبة الفاعل، المرتجل فی ابطال تعریف الجمل، غریب اعراب القرآن، رتبة الانسانیة فی المسائل الخراسانیة، مقترح السائل فی ویل امه، الزهرة فی اللغة، کتاب حیص و بیص، حلیة العقود فی الفرق بین المقصود و الممدود، زینة الفضلاء فی الفرق بین الضاد و الظاء، فعلت و افعلت، قبّة الادیب فی السماء الذیب، الفائق فی السماء المائق، قبة الطالب فی شرح خطبة ادب الکاتب، شرح مقصورة بن درید، المقبوض فی العروض، شرح الموجز فی القوافی، اللمعة فی صیغة الشعر، نکت المجالس فی الوعظ، نقد الوقت، الحض علی تعلیم العربیة. 9

پی نوشت ها

[1] ـ وفیات الاعیان 3 / 139. 2 ـ تاریخ الاسلام 40 / 240. 3 ـ البدایة و النهایة 12 / 310. 4 ـ طبقات الشافعیة الکبری 7 / 156. 5 ـ الاعلام 3 / 327. 6 ـ شذرات الذهب 4 / 258. 7 ـ هدیة العارفین 1 / 519 ـ 520. 8 ـ سیر اعلام النبلاء 21 / 113و114. 9 ـ روضات الجنات 5 / 31.

دیگر منابع: معجم مطبوعات العربیه 1 / 480؛ کشف الظنون 1 / 83؛ ایضاح المکنون 1 / 47 و92؛ الذریعه 19 / 14؛ اسماء الکتب 52؛ طبقات الشافعیه ( اسنوی ) 1 / 67؛ بغیه الوعاة 2 / 86 ـ 88؛ فوات الوفیات 2 / 292؛ الکامل 11 / 477؛ العبر 3 / 73ـ74.

قهرمان کرمی

عبدالرحمان ـ انصاری (504 ـ 584ه )

ابوالقاسم عبدالرحمان بن محمد بن عبداللّه انصاری مری اندلسی مرسی، مشهور به ابن حبیش. عبدالرحمان ـ انصاری

در ماه رجب 504ه در مریه اندلس به دنیا آمد. 1 اصل او را از شارقه، از توابع بلنسیه گفته اند. 2 منابع او را ابن حُبیش، منسوب به دایی اش، حبیش نیز خوانده و از علمای زمان خویش و از پیشروان حدیث، قاریان و حفاظ اندلس دانسته3 و از خبرگان در نحو و لغت و از عالمان بزرگ تاریخ و رجال معرفی کرده اند. 4 ابن حبیش همچنین از مدرسان بزرگ ادبیات عرب بود که بسیاری ازجمله علمای زمانش برای فراگیری علم به سوی او سفر می کردند. 5 علم قرائات را نزد ابوالقاسم بن احمد قصبی، ابوالقاسم بن ابی رجاء بلوی و ابواصبع بن یسع و فقه را از ابوالحسن بن نافع، ابوعبداللّه بن وضاح، ابوالحسن بن معدان، ابوعبداللّه بن ابی احدی عشره، ابومحمد بن عطیه، ابوالحسن بن موهب و ابوحجاج قضاعی آموخت. ادبیات عرب را نیز نزد ابوعبداللّه بن زید خواند. در اواسط سال 530ه به قرطبه مسافرت کرد و در آنجا از استادانی چون ابوالحسن بن مغیث، ابوعبداللّه بن مکی، ابوعبداللّه بن اصبغ، ابوعبداللّه بن ابی الخصال و ابوبکر بن عربی بهره برد و پس از سه سال اقامت در آنجا به وطن خویش بازگشت. 6 او در سال 542ه، هنگامی که رومیان بر مریه مسلط شدند، به مرسیه رفت و در آنجا اقامت گزید؛ اما پس از چندی به جزیره شقر در شرق اندلس رفت7 و در آنجا ساکن شد و وظیفه قضاوت، نماز و خطبه و بیان احکام را به عهده گرفت. پس از آن، قضاوت در مرسیه به او واگذار شد. 8 گویا مدتی نیز در استجه، منطقه ای در ده فرسخی قرطبه، منصب قضاوت را داشته است. 9 وی شاگردان بسیاری تربیت نمود ازجمله محمد بن وهب فهری، محمد بن حسن لحمی دانی، محمد بن ابراهیم بن صلتان، محمد بن احمد حیون مرسی، محمد بن محمد بن ابی سداد، نذیر بن وهب، علی بن شریک و علی بن ابوالعافیه قسطلی. 10 منابع، عبدالرحمان را فردی عالم به قرآن، خوش صدا، پاک سرشت، خوش رفتار، ثقه و دارای خطبه های بلیغ که خود آنها را انشا می کرد، معرفی نموده اند، در عین حال او را فردی تنگ خلق دانسته اند. 11 این عالم اندلسی در ماه صفر 584ه در مرسیه درگذشت. گفته شده است در مراسم تدفین او به علت ازدحام بسیار نزدیک بود عده ای هلاک شوند. 12