ابونجم عبدالرحمان بن مروان خطیب مغربی رکن الدین.

درباره وی جز اطلاعات اندکی که بعضی منابع متأخر در اختیار ما قرار داده اند، آگاهی دیگری در دست نیست. حاجی خلیفه مؤلف را رکن الدین خطیب مغربی معرفی کرده و کتاب او را که در موعظه است عقائق الحقائق خوانده، سپس می نویسد کتابش خالی از زواید و مطالب نامربوط نیست. 1 اسماعیل پاشا نیز ضمن معرفی وی نویسد: او « در سال 597 از دنیا رفت و اثرش عقائق الحقائق فی اشارات الدقائق نام دارد ». 2 زرکلی از محققان معاصر از مؤلف به عنوان ابومحمد ابن المنجّم یاد کرده و می نویسد: « وی اهل مَعرَّة النعمان ـ از شهرهای بزرگ نواحی حمص در حلب ـ و فردی مورخ بود. در سال 557ه از دنیا رفت و اثری با عنوان الحقائق فی اشارات الدقائق از خود بر جای گذاشت که نسخه خطی جزء اول آن که در موضوع سیره نبوی است، موجود است ». 3 گفتنی است کحاله از فرد دیگری با نام محمد بن عبدالرحمان بن مروان ابومحمد معری نام می برد که محدث بوده و اثری به عنوان العقائق فی اشارات الدقائق و جواهر الحقائق فی الاشارات و الحکایات و الرقائق دارد که به نظر می رسد فرزند مؤلف مذکور است. 4

پی نوشت ها

[1] ـ کشف الظنون 2 / 1149. 2 ـ هدیة العارفین 1 / 523. 3 ـ الاعلام 3 / 337. 4 ـ معجم المؤلفین 10 / 156.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 5 / 194؛ لغتنامه دهخدا 6 / 8674.

اسماعیل اسماعیلی

عبدالرحمان ـ سلمی

عبدالرحمان ـ سلمی (502 ـ 587ه )

ابوبکر عبدالرحمان بن محمد بن مغاور سُلَمی شاطبی.

عالم، شاعر، فقیه و محدث اندلسی بود که در سال 502ه در شاطبه به دنیا آمد. 1 وی را از مشاهیر ادبا و کتّاب اندلس در زمان خود، فردی ثقه، فصیح و بلیغ، بخشنده و دانا دانسته اند. 2 از استادان او علاوه بر پدرش، ابوعلی صدفی بود که از او الشمایل ترمذی، حدیث الحسن ابن عرفه، ریاضة المتعلمین ابونعیم، العوالی ابن خیرون، حدیث الحسن ابن رشیق و الامالی ابوالفتح بن ابی الفوارس را شنید. ابن مغاور همچنین از ابوعلی اجازه نقل روایت داشت و آخرین محدثی بود که از او به طور مستقیم روایت کرده است. 3 صحیح بخاری را از ابوجعفر بن غزلون شنید. قاضی ابوالحسن بن واجب، ابوبکر بن عربی، ابوالقاسم بن ورد، ابوبکر بن مفوز، ابوبکر محمد بن فتحون، 4 و ابوبحر بن عاصی از دیگر استادان او بودند. ازجمله شاگردان او می توان از عبداللّه و داود پسران حوط اللّه ابن سالم مذکور و ابوالقاسم طیب مرسی یاد کرد. 5 اثر به جای مانده از وی دیوان منظوم و منثوری است به نام نور الکمائم و سجع الحمائم. این ادیب اندلسی در سال 587ه در همانجا درگذشت. 6

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 3 / 328. 2 ـ التکملة لکتاب الصله 3 / 40. 3 ـ المعجم فی اصحاب القاضی الامام ابی علی صدفی 256. 4 ـ التکملة لکتاب الصله 3 / 40. 5 ـ صلة الصله 199. 6 ـ التکمله 3 / 40.

دیگر منابع: شذرات الذهب 4 / 289؛ معجم المؤلفین 5 / 193.

معصومه اخلاقی

عبدالرحمان ـ سهیلی

عبدالرحمان ـ سهیلی (508 ـ 581ه )

ابوزید عبدالرحمان بن عبداللّه بن احمد بن اصبع سهیلی خَثْعَمی.

از اهالی سهیل در منطقه مالقه اندلس بوده که در سال 508ه متولد شد. وی به دلیل انتسابش به قبیله خثعم بن انمار که قبیله ای بزرگ بوده به خثعمی هم معروف شده است. 1 وی از دوران کودکی به کسب دانش و معرفت پرداخت و در علوم گوناگون و رایج آن دوره ازجمله حدیث، تاریخ، حفظ قرآن و تفسیر و شعر از نوادر روزگار خود شد. 2 برای این منظور نزد ابوعلی منصور بن خیّر، ابوعبداللّه معّمر، ابوبکر بن عدی، ابن نجاح ذهبی و دیگران شاگردی نمود. 3 ابوزید در فقه پیرو مذهب مالک بود. با اینکه وی در دوران جوانی ( حدود پانزده سالگی ) بینایی خود را از دست داد، 4 با اتکا به قوای درونی و تیزهوشی که داشت به آموختن علم و نگارش کتب متعدد همت گماشت تا اینکه آوازه نبوغ سهیلی به صاحب و حاکم مراکش رسید و وی را طلب نموده و در حقش اکرام و احسان نمود و با نهایت خوشرویی و احترام وی را پذیرفت. 5 حدود سه سال در مراکش اقامت داشت تا اینکه در سال 581ه در همانجا مرد6 نتیجه یک عمر تلاش و کوشش سهیلی علاوه بر تربیت شاگردان فراوان، آثاری است که از وی به یادگار مانده و بعضی از آثار وی در نوع خودش بی نظیر است و نام سهیلی را در تاریخ جاودان و زنده نگه داشته است که نمونه آن آثار روض الانف است که در شرح سیره رسول اللّه صلی الله علیه و آله از عبدالملک بن هشام ( م218ه )