سلیمان بن موسی و ابویحیی از وی نقل روایت کرده اند. 2 وی که از محدثان سنی مذهب و پیرو مکتب اشعری است، علاوه بر کسب دانش و تربیت شاگرد در امور اجتماعی و سیاسی وارد بود؛ ازاین رو مدتی در منطقه استجه تولیت امور قضایی را بر عهده گرفت3 و درنهایت پس از 66 سال زیستن، در سال 585ه وفات یافت. 4 برای وی کتابی با نام مشیخه ذکر شده است. 5

پی نوشت ها

[1] ـ نفح الطیب 1 / 616؛ التکمله لوفیات النقله 1 / 127. 2 ـ الاحاطة فی اخبار غرناطه 4 / 373. 3 ـ معجم المؤلفین 5 / 117. 4 ـ تاریخ الاسلام 41 / 221. 5 ـ معجم المؤلفین 5 / 117.

قهرمان کرمی

عبدالرحمان ـ قرطبی

عبدالرحمان ـ قرطبی (433 ـ 520ه )

ابومحمد عبدالرحمان بن محمد بن عتّاب قرطبی اندلسی، معروف به ابن عتاب.

محدث، فقیه، مفسر، ادیب و از اهالی قرطبه است که در سال 433ه در خانواده ای از اهل علم متولد شد و تحت تعلیم و تربیت پدر که خود فقیهی بزرگ بود قرار گرفت. فقه را نزد او آموخت و احادیث بسیاری از او روایت کرد و بعد از پدرش نیز در رأس کسانی که مورد استفتا قرار می گرفتند واقع شد. از دیگر استادان او ابوالقاسم حاتم بن محمد طرابلسی است که بسیار از او حدیث شنید و ابومحمد عبدالرحمان بن محمد مقرئ است که قرائات هفت گانه را به خوبی از او فرا گرفت. وی به حفظ قرآن همت گماشت و آگاه به تفسیر قرآن و غرایب آن بود و آن را بسیار تلاوت می کرد. در لغت و ادبیات بهره فراوان داشت و اهل فضل و حلم و زهد و تواضع بود. همچنین بسیاری از مشایخ حدیث مانند ابومحمد مکی بن ابی طالب مقرئ، ابوعبداللّه محمد بن عابد، عبداللّه بن سعید شنتجیالی، ابوعمرو سفاقسی، ابوحفص زهراوی، ابن عبدالبر، ابوعمر حذاء، ابوعبداللّه بن شماخ به او اجازه روایت دادند. 1 ابن عتّاب ازآنجاکه احادیث بسیاری را با سلسله سند آن روایت می کرد، به مُسْنِد اندلس معروف شد. 2 وی در برابر شاگردان خود بسیار صبور بود و وقت بسیاری را برای استماع از آنها صرف می کرد. از شاگردان معروف او ابوالقاسم خلف بن بشکوال ( م 578ه ) است که در کتاب الصله به استفاده و بهره فراوانش از او تصریح کرده است. از دیگر شاگردان ابن عتّاب که بر جنازه او نماز خوانده پسر برادرش محمد بن عبدالعزیز بن محمد بن عتّاب است. 3 حافظ ابوبکر محمد بن عبداللّه بن جد، عبدالحق بن بونه، برادرش محمد، احمد بن عبدالملک بن عمره، احمد بن یوسف بن رشد، محمد بن عبدالرحمان بن عباده، محمد بن یوسف بن سعاده، محمد بن عراق و عبداللّه بن خلف فهری نیز از شاگردان ابن عتاب هستند. 4 ابن عتاب درنهایت در ظهر شنبه چهارم جمادی الاولی 520 در 87 سالگی در قرطبه چشم از جهان فرو بست. اثر او کتاب بزرگی به نام شفاء الصدور فی الزهد و الرقائق است. 5

پی نوشت ها

[1] ـ الصلة 348. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 514. 3 ـ الصلة 348. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 514. 5 ـ الصلة 348.

دیگر منابع: المعین فی طبقات المحدثین 155؛ العبر 2 / 413؛ تذکرة الحفاظ 4 / 1271؛ الدیباج الذهب 246؛ طبقات المفسرین ( داودی ) 1 / 291؛ شذرات الذهب 4 / 61؛ الاعلام 3 / 327؛ ایضاح المکنون 2 / 50؛ هدیة العارفین 1 / 518؛ معجم المؤلفین 5 / 184.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

عبدالرحمان ـ کاتب الامیر

عبدالرحمان ـ کاتب الامیر (وفات 593ه )

ابوالقاسم عبدالرحمان بن هبه اللّه بن حسن، معروف به کاتب الامیر ناصرالدوله و ابن رِفاعه.

ادیب اهل مصر و موصوف به عَلَم الرؤساء بود و به گفته عماد کاتب اصفهانی به کاتب الامیر ناصرالدوله شناخته می شد. قاضی فاضل عبدالرحیم بن علی بن محمد ( م596 ) می گوید ابن رِفاعه در مصر از برای نظر نظم و نثر از همه برتر بود. شاید به همین دلیل بود که وی ده مجلد از رسائل و نامه های او را جمع کرده و در بین این نامه ها، نامه ای است که مخاطب آن، قاضی فاضل است. همچنین هنگامی که قاضی در سال 572ه وارد قاهره شد، در دارالسلطان ملاقاتی با کاتب الامیر ناصرالدوله داشت. وی در 593ه دار فانی را وداع گفت. 1

پی نوشت ها

[1] ـ خریدة القصر 1 / 56.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 5 / 198؛ الاعلام 3 / 340.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی