علوم دینی به سمرقند رفت و از خواص ابومحمد قطوانی گردید. همچنین مدتی را در منطقه کش ساکن بود و برای کسب علوم بیشتر به بلخ و بخارا رفت. از ابوبکر قزاز و برهان علم فقه را فراگرفت و در سال 491ه از ابوالقاسم خلیلی کتاب شمائل رسول اللّه ابوعیسی ترمذی را به قرائت ابوالمعالی شنید. 1 وی در بلخ از ابوالقاسم احمد بن محمد خلیلی و ابوجعفر محمد بن حسین سمنجانی و در بخارا از ابوبکر محمد بن منصور شفی و احمد بن سهل عتابی حدیث شنیده است. 2 ابومظفر عبدالرحیم سمعانی گوید: من عبدالرشید ولوالجی را ملاقات نموده و از او روایت نقل کرده ام3 و نیز افتخارالدین ابوهاشم صاحب کتاب شرح جامع الکبیر از وی حدیث شنیده است. 4 کتاب الفتاوی و الامالی در فقه حنفی آثار اوست. 5 ابوالفتح در سال 540ه در زادگاه خود ولوالج درگذشت. 6

پی نوشت ها

[1] ـ جواهر المضیئه 2 / 417. 2 ـ معجم البلدان 5 / 384. 3 ـ جواهر المضیئه 2 / 417. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 22 / 100. 5 ـ کشف الظنون 1 / 165 و 2 / 1230. 6 ـ معجم المؤلفین 5 / 220.

دیگر منابع: هدیة العارفین 1 / 568؛ الاعلام 3 / 353؛ دایرة المعارف الشیعیه العامه 12 / 188.

سیدمهدی حسینی عربی

عبدالسلام ـ اندرسفانی

عبدالسلام ـ اندرسفانی (نیمه دوم قرن ششم هجری)

ابوکرم عبدالسلام بن محمد بن ابی الحسن علی اَنْدَرسفانی حجی فردوسی.

فاضل، عالم و مورخ قرن ششم هجری که از حیات فردی، اجتماعی و علمی او اطلاعی در دست نیست. اثر او المُستقصی فی شرح المجتلا، در سرگذشت پیامبر صلی الله علیه و آله و خلفای نخست و همچنین امام حسن مجتبی علیه السلام است. ظاهراً مؤلف در نیمه دوم قرن ششم هجری این کتاب را به نام سیدابوالقاسم محمود بن احمد نگاشته است. از این کتاب دو ترجمه به فارسی در دست است: 1. المقصد الاقصی فی ترجمة المستقصی از کمال الدین حسین بن حسن خوارزمی کبروی ( م 845ه ) و 2. از مترجمی ناشناس که از خود مطالبی در مناقب امامان علیهم السلام تا حضرت رضا علیه السلام بر آن افزوده است. نسخه هایی خطی از المقصد الاقصی در موزه بریتانیا و کتابخانه های آلمان، استانبول و سوئد موجود است. 1 گویا آقابزرگ به اشتباه کتاب المقصد الاقصی فی ترجمة المستقصی را اثر عبدالسلام فردوسی دانسته و ترجمه آن را از کمال الدین حسین بن حسن خوارزمی قرار داده است. 2

پی نوشت ها

[1] ـ فهرست نسخه های خطی فارسی 6 / 4437. 2 ـ الذریعه 22 / 111 و 5 / 261.

دیگر منابع: هدیة العارفین 1 / 315.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

عبدالسلام ـ لخمی

عبدالسلام ـ لخمی (م 536 ه )

ابوحکم عبدالسلام بن عبدالرحمان بن محمد لخمی افریقی اشبیلی معروف به ابن برجان ( محفف ابی الرجال ).

اهل آفریقا بود، به اندلس سفر کرد و در اشبیلیه ساکن گردید. 1 ابوحکم مالکی مذهب2 و مفسر، مقری، محدث، متکلم و آگاه به علم هندسه و حساب3 و از بزرگان صوفیه بود و به علوم قرائات و حدیث و کلام و تصوف احاطه کافی داشت. او صحیح بخاری را نزد محمد بن احمد بن منظور خواند و محدثانی چون ابوالقاسم قنطری، ابومحمد عبدالحق ازدی و ابوعبداللّه بن خلیل قیسی از او روایت نمودند. ابن برجان تفسیری بر قرآن نوشت که ناتمام ماند. 4 برخی بر او عیب گرفتند در تفسیر قرآن، اول به علم حروف به صورت مبسوط پرداخته و سپس از آن در تفسیر قرآن بهره برده است. برخی دیگر از او نزد علی بن یوسف بن تاشفین سلطان مراکش بدگویی نمودند و سلطان او را فرا خواند. عبدالسلام چون به مراکش رسید گفت: پس از این من زندگی اندکی خواهم داشت و آن کس که مرا حاضر نمود، او نیز همچون من خواهد بود. نزد علی بن یوسف برای ابن برجان مجلسی ترتیب دادند و درباره مسائلی که آنها را انکار می کرد پرسش هایی از او نمودند و او به آنها پاسخ داد؛ ولی آنها قانع نشدند و او را بدعت گذار دانستند. پس از آن در اندک مدتی وی به مرضی دچار شد و در ماه محرم سال 537ه درگذشت و علی بن یوسف نیز پس از وی در ماه رجب همان سال وفایت یافت. بنا به طعنی که به عبدالسلام زده بودند، امر شد او را بدون نماز در خرابه ای رها کنند؛ ولی برخی از اهل فضل چون خبر وفات او را شنیدند، مردم را جمع نموده و بدن وی را غسل داده و نماز خواندند؛ 5 سپس کنار قبر ابوالعباس بن عریف دفن نمودند. البته بعضی منابع وفات وی را در سال 536ه دانسته و آورده اند او