رفت و تا هنگام مرگ در آنجا ماند8 و در سال ششصد هجری در 59 سالگی در قرافه مصر درگذشت. 9 تألیفات عبدالغنی که با ذکر سند آورده است عبارت اند از: فضائل خیر البریه در یک مجلد، الأربعین بالأربعین، الأربعین من کلام رب العالمین، الاقتصاد فی الاعتقاد، الأقسام التی قسم بها النبی صلی الله علیه و آله، الامر بالمعروف و النهی عن المنکر، 10 تحفة الطالبین فی الجهاد و المجاهدین در یک مجلد، الجامع الصغیر لاحکام البشیر النذیر، الصلات من الاحیاء للأموات ( رحلات الأحیاء الی الأموات ) در دو جزء، التهجد در دو جزء، الجهاد، الحکایات در هفت جزء، الصفات در دو جزء، الفرج در دو جزء، المواقیت، فضائل الحج، فضائل ذی الحجه، فضائل الصدقه، فضائل مکه در چهار جزء، الاسری در دو جزء، المصباح فی عیون الأحادیث، عدة الاحکام فی شرح عمدة الاحکام، عمدة المحدثین، المحنة علی امام اهل السنة و قاتدهم إلی الجنة فی مناقب الامام احمد بن حنبل در سه جزء، نهایة المراد من کلام خیر العباد، الیواقیت فی المواقیت، الترغیب فی الدعاء در یک جزء، المصباح فی الأحادیث، الصحاح در 48 جزء که در برگیرنده احادیث صحیحین می باشد، الروضه در چهار جزء، الذکر در دو جزء، ذم الریا در یک جزء، ذم الغیبه در یک جزء، فضائل العشر، فضائل رمضان، فضائل رجب، وفاة النبی صلی الله علیه و آله، اربعون حدیثاً سند واحد اعتقاد الشافعی در یک جزء، ذکر القبور، مناقب عمر بن عبدالعزیز. کتاب هایی که بدون سند به نگارش درآورده چنین است: الأحکام در دو جزء، درر الاثر در نه جزء، الدرة المضیئة فی سیرة النبویه، النصیحة فی الأدعیه الصحیحه در یک جزء، الکمال فی معرفة الرجال، اعتقاد الامام الشافعی، تبیین الاصابة لأوهام حصلت فی معرفة الصحابه در یک جزء، العمدة فی الأحکام در دو جزء. 11 بر کتاب اخیر عده ای شرح نوشته اند که بعضی از آنها عبارت اند از: تسیرالمرام فی شرح عمدة الاحکام، محمد بن احمد بن مرزوق تلمسانی مالکی ( م781ه )، أعلام عمر بن علی بن ملقن شافعی ( م804ه )، عمدة الاحکام، محمد بن یعقوب فیروزی آبادی ( م817ه )، عدة الاحکام عبدالوهاب بن محمد بن حسن علوی حسینی ( م875ه )، احکام الأحکام عبدالرحمان بن علی بن خلف فارسکوی شافعی ( م808ه ). 12

پی نوشت ها

[1] ـ هدیة العارفین 1 / 588. 2 ـ معجم المؤلفین 5 / 275. 3 ـ النجوم الزاهره 6 / 185 ـ 186. 4 ـ الاعلام 4 / 34. 5 ـ تاریخ الاسلام 43 / 443. 6 ـ حسن المحاضرة 1 / 302. 7 ـ تذکرة الحفاظ 4 / 1372. 8 ـ تاریخ الاسلام 42 / 443 به بعد. 9 ـ حسن المحاضرة 1 / 302. 10 ـ مرآة الجنان 3 / 499. 1
[1] ـ هدیة العارفین 1 / 589. 12 ـ کشف الظنون 2 / 1165.

دیگر منابع: شذرات الذهب 6 / 561؛ العبر 4 / 313؛ سیر اعلام النبلاء 1 / 442 ـ 471.

طاهره روحانی

عبدالقادر ـ گیلانی

عبدالقادر ـ گیلانی (470 ـ 562ه )

محیی الدین عبدالقادر بن موسی بن عبداللّه بن یحیی گیلانی حسنی.

در سال 470 یا 471ه در گیلان متولد شد. 1 عبدالقادر در هیجده سالگی ( 488ه ) وارد بغداد شد2 و در آنجا با علما و بزرگان صوفی ارتباط برقرار کرد و اصول سخنرانی و احادیث و ادبیات را فرا گرفت و با همت عالی و پشتکار فراوان تحصیلش را نزد قاضی ابوسعید محزمی در مدرسه باب الأزج بغداد به پایان رسانید و در آنجا به سخنرانی و فتوا و ارشاد مشغول شد. در جلسات موعظه و حکمت وی، جمعیت بسیاری جمع می شدند، به طوری که فضای مدرسه، جوابگوی سیل جمعیت مشتاق نبود؛ لذا در سال 528ه مدرسه را با کمک مردم گسترش داد و در آنجا به ادامه فتوا و تدریس در رشته های گوناگون ازجمله فقه، حدیث، علوم حقایق، تفسیر، سخنرانی و موعظه پرداخت و به مدت 33 سال به آن اشتغال داشت. فصیح، بلیغ، کاتب، واعظ، مرشد، سخنران ماهر و معروف به غوث اعظم، غوث الثقلین، بازاللّه، باز اشهب و جنگی دوست بود که لقب آخر را وی و فرزندانش ادعا نکرده اند و اولین فردی که آن را ادعا کرد، نوه او قاضی ابوصالح نصر بن ابی بکر بن عبدالقادر بود. 3 عبدالقادر را از نظر نسب هاشمی، قرشی و علوی و از نظر فقهی، پیرو مکتب حنبلی دانسته اند؛ 4 هرچند به مذهب شافعی نیز فتوا می داد. وی گرایش بسیاری به تصوف داشت و تا آنجا پیش رفت که خود پایه فرقه ای را بنا نهاد که به نام خود وی به « قادریه » شهرت یافت. 5 این فرقه در عراق، هند و ترکیه گسترش یافت و در این باره مطالب و حکمت های فراوانی در الطبقات الکبری شعرانی و الفتح الربانی آمده است. 6 خود او و پیروانش درباره این شیخ صوفی بسیار غلو و زیاده گویی کرده اند. 7 شیخ عبدالقادر همزمان با تدریس علوم، به مدت 37 سال