ابن نقور نوشتم. همچنین آرا و نظریات ابواسحاق شیرازی را در مسائل خلافی نقد و بررسی نمودم. فقه را نیز نزد ابوالفضل بن زیرک و ابومنصور عجلی در همدان آموختم ». 4 سمعانی او را از فقهای شافعی مذهب و دارای راه و روشی نیکو دانسته است. ولاشجردی در سال 502ه در کنگاور درگذشت. 5 تعلیق علی مسائل ابی اسحاق الشیرازی اثر اوست. 6

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 5 / 621. 2 ـ معجم البلدان 5 / 383. 3 ـ الانساب 5 / 621. 4 ـ معجم البلدان 5 / 383. 5 ـ الانساب 5 / 621. 6 ـ معجم المؤلفین 6 / 212.

دیگر منابع: طبقات الشافعیة ( اسنوی ) 2 / 308؛ هدیة العارفین 1 / 634؛ تاریخ الاسلام 35 / 64؛ اللباب 3 / 377.

محمود هیئتی

عبدالواسع ـ جَبَلی

عبدالواسع ـ جَبَلی (حدود 480 ـ 545ه )

ابوبکر عبدالواسع بن عبدالجامع بن عمران حَبَلی برزینی هروی سلطانی ملقب به بدیع الزمان و فریدالزمان.

در حدود سال 480ه در غرچستان1 و در خاندانی علوی متولد شد. 2 غرچ به معنای کوه، و غرچستان منطقه ای کوهستانی است که از جنوب به غزنه، از شمال به مرو، از مشرق به غور و از مغرب به هرات محدود می باشد و تخلص جبلی نیز به علت انتساب او به غرچستان است. 3 زندگی او در هرات و اطراف آن گذشته است و مداح سلطان سنجر و محمد پسر ملکشاه و اتابک یوسف شاه از اتابکیان لرستان و تاج الدین نصر پسر خلف پادشاه سیستان و ارسلان شاه از سلجوقیان کرمان بوده است و گویا از دور ایشان را مدح کرده و بیشتر مداح معین الدین ابوالمعالی عبدالصمد از وزیران سنجر بوده و به همین دلیل باید او را از شاعران دربار سلجوقیان شمرد. 4 عبدالواسع در شعر، « جبلی » تخلص می کرد و از جمله پیشروان بزرگ تغییر سبک سخن در اواسط قرن ششم هجری بود. همچنین از کسانی است که در سخن او شعر به لهجه عمومی زمان، که تا آن وقت آمیزش بیشتری نسبت به سابق با زبان عربی حاصل کرده بود، نزدیک شد. قدرت طبع و مهارت او در شاعری باعث شد او به کلام آراسته مصنوع و افزودن پیرایه های لفظی بر زیورهای معنوی توجه بسیار کند و در ادبیات خود به موازنه و مماثله و ترصیع و تعدید و لف و نشر و امثال آنها توجه بسیار داشته باشد. 5 عبدالرحمان جامی او را فردی فاضل و شاعری ماهر دانسته و می نویسد وی به دو زبان تازی و فارسی سخن گفته و اتفاق است هیچ کس از عهده جواب قصیده مشهور وی برنیامد. 6 مستوفی نیز به نقل از برخی می نویسد: « جبلی در ابتدا برزگر بود؛ سلطان سنجر او را دید و در او طبعی لطیف یافت و او را ملازم خود گردانید و تربیت کرد و به مرتبه ای عالی رسید ». 7 ولی فروزانفر گفته مستوفی را به دلایلی رد می کند. عبدالواسع با شاعرانی همچون مسعود سعد سلمان، انوری، معزی، ادیب صابر، سوزنی، سنایی غزنوی، عثمان مختاری و سیدحسن غزنوی معاصر بوده است. او از مشاهیر فضلا در خراسان و دارای نظم و نثری نیکو و از طبعی لطیف برخوردار بود. فروزانفر به نقل از مشیخه سمعانی می نویسد: او از روات حدیث بوده و از ابوسهل نجیب بن میمون بن سهل واسطی و ابوعبداللّه حسین بن محمد کتبی و دیگران حدیث شنید. سمعانی نیز در هرات از او حدیث شنیده است. 8 جبلی، زمانی نیز در مرو بوده و در این شهر بعضی از اشعار خود را برای سمعانی خوانده است. 9 اثر او دیوان شعر است که حاوی 7500 بیت است. 10 عبدالواسع سرانجام در سال 545ه درگذشت. 11 تاریخ های دیگری نیز برای زمان فوت او ذکر کرده اند. 12

پی نوشت ها

[1] ـ سخن و سخنوران 309. 2 ـ تاریخ ادبیات در ایران 2 / 650. 3 ـ ریحانة الادب 1 / 395. 4ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 82. 5 ـ تاریخ ادبیات در ایران 2 / 650. 6 ـ بهارستان جامی 97. 7 ـ تاریخ گزیده 740. 8 ـ سخن و سخنوران 309. 9 ـ الانساب 2 / 19. 10 ـ الذریعة 9 / 3 / 702. 1
[1] ـ سخن سخنوران 309. 12 ـ مجمع الفصحاء 1 / 508؛ الذریعه 9 / 3 / 702.

دیگر منابع: فرهنگ سخنوران 127؛ لباب اللباب 320؛ لغتنامه دهخدا 5 / 6594؛ تذکرة الشعراء 73؛ فرهنگ بزرگان 326.

محمود هیئتی

عبدالوهاب ـ انماطی

عبدالوهاب ـ انماطی (462 ـ 538ه )

ابوالبرکات عبدالوهاب بن مبارک بن احمد أنماطی بغدادی.

او در ماه رجب سال 462ه در نهر قلائین، 1 یکی از محله های بزرگ بغداد که در سمت شرقی کرخ قرار دارد، 2 دیده به جهان گشود و در همانجا رشد یافت؛ هرچند از جزییات زندگی وی اطلاع بسیاری در دست نیست. ابوالبرکات حدیث را نزد ابومحمد صریفینی، ابوالحسین بن نقور، ابوالقاسم بن بسری، ابونصر زینبی و دیگران