در زمره شاگردان ابونعیم به حساب می آیند که از وی اجازه نقل روایت داشته اند. 5 وی در سال 517ه وفات نمود. 6 مهم ترین اثر وی اطراف الصحیحین می باشد که با انتشار آن مورد تحسین فضلا و بزرگان قرار گرفت، 7 درواقع حاشیه ای بر دو صحیح مسلم و بخاری می باشد؛ الثقفیات که ذهبی به وی نسبت داده در دیگر منابع از آن ذکری نشده است؛ 8 مختصر الاستیعاب؛ 9 معجم الادباء که آن را به ابوعلی پدرش نسبت می دهند و به نقلی دیگر، عبیداللّه آن را برای پدرش نوشته است. 10

پی نوشت ها

[1] ـ الکامل فی التاریخ 10 / 617. 2ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 486. 3ـ الوافی بالوفیات 19 / 244. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 304 و 486 ـ 488. 5 ـ الجرح و التعدیل 5 / 257. 6ـ تذکرة الحفاظ 4 / 1265. 7ـ کتاب الضعفاء ( ابونعیم ) 21 مقدمه. 8 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 487. 9 ـ الطرائف 101. 10 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 304.

گلشاد حیدری

عبیداللّه ـ بغدادی

عبیداللّه ـ بغدادی (527 ـ 578ه )

ابوالقاسم عبیداللّه بن علی بن محمد بن حسین بن فراء بغدادی.

در منابع او را اهل باب الازج بغداد1 و سال تولدش را 527ه ذکر کرده اند. 2 پدرش قاضی ابوالفرج ( م546ه ) نیز از علمای بنام قرن پنجم و ششم بود. عبیداللّه از کودکی تحت تعلیم پدر قرار گرفت و آنچه پدرش از استادان بزرگش آموخته بود به وی منتقل کرد. خود نیز از استادانی چون ابن ناصر، زاغونی، سعید بن احمد بن بناء، ابن ابی عثمان، ابن بطر، ابن طلحه و طراد زینبی بهره گرفت. 3 ابن قطیعی از شاگردان او بود. 4 در کسب علم بسیار کوشا بود، مطالب را با خط خود می نوشت و به علوم نیکویی دست یافته بود. خانه اش را محل اجتماع بزرگان و اهل علم دانسته اند که او خود برای آنها تدریس می کرد و مردم برای استماع به منزلش روی می آوردند. عبیداللّه در پذیرایی از آنان سخاوت بسیاری به خرج می داد. علاوه بر این او را فردی مهربان، خوش اخلاق، باانصاف، دارای سعه صدر و اعتبار نزد مردم توصیف کرده اند. 5 ابن فراء بغدادی حنبلی مذهب، در روز عید قربان سال 580ه در بغداد درگذشت. 6 وی تصنیفاتی در علوم گوناگون داشته است. 7

پی نوشت ها

[1] ـ ذیل تاریخ بغداد 2 / 92. 2 ـ شذرات الذهب 4 / 264. 3 ـ ذیل تاریخ بغداد 2 / 92. 4 ـ شذرات الذهب 4 / 264 ـ 265. 5 ـ ذیل تاریخ بغداد 2 / 58. 6 ـ المختصر المحتاج الیه من تاریخ ابن الدبیثی 228. 7 ـ معجم المؤلفین 6 / 241.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 40 / 310.

معصومه اخلاقی

عبیداللّه ـ تمیمی

عبیداللّه ـ تمیمی (54
[1] ـ 599ه )

ابوبکر عبیداللّه بن علی بن نصر بن حمزه تمیمی بغدادی معروف به ابن مارستانیه.

در سال 541ه متولد شد. 1 پدرش مشهور به فُرَیْج ـ تصغیر أبی الفرج ـ بوده2 و ادعا می کرده نسبتش به ابوبکر می رسد. 3 برخی این نسبت را انکار کرده اند. 4 والدینش در مارستان ( بیمارستان ) که وابسته به جُرخْبَنْد یکی از شهرهای ارمنییه یا آذربایجان می باشد، 5 به حرفه پرستاری مشغول بودند. وی علاوه بر اینکه فردی فقیه، محدث، فیلسوف، مورخ و ادیبی بلیغ بود، علم اوایل کتابت، 6 منطق، 7 نجوم و پزشکی را نیز فرا گرفت8 و به واسطه تألیفاتش بزرگ و مشهور گردید. 9 ابن مارستانیه، پس از جمع احادیث، به حفظ آنها اهتمام داشته، 10 و گفته شده او فقیه در مذهب احمد بن حنبل بوده است و روایات فراوانی از وی شنیده و نوشته است. 11 در تاریخ نیز از قاضی ابی بکر به نقل از پدرش روایت کرده12 و همچنین از ابن یوسف، ابن شاتیل، أرموی، 13 شهدة، ابن بطی و معاصرانش روایت کرده است. 14 او به همین مقدار نیز قناعت نکرده و از کسانی که درک نکرده بود نیز روایت می نمود؛ درحالی که متهم به کذب و دروغ در روایت و نقل حدیث بود15 و مردم او را تکذیب می کردند. ذهبی نیز او را در کتاب هایش دروغگو و کذاب معرفی کرده است. 16 ابن مارستانیه، در زمان عبیداللّه بن یونس ( م 593ه ) 17 به سبب دوستی با وی به مقام وزارت منصوب شد. در زمان وزارتش، پس از تأسیس دارالعلم و ایجاد کتابخانه در آن، آن مکان را برای استفاده طلاب وقف نمود؛ ولی بعد از مدتی به علت اختلاف با مأموری که حکومت وی را به مارستان فرستاده بود، دستگیر و زندانی گردید که در همین ایام، دارالعلم وی نیز فروخته شد. پس از آزادی از زندان به پزشکی مشغول شد و