دیگری دارد که به شرح ذیل است: حافظ الصحه که به نام عزالدین ابوحامد اصفهانی نوشت؛ رساله ای در امراض صدری؛ رساله ای برای پزشکان بیمارستان؛ شرح حقیقة البرء جالینوس؛ مرثیه ای درباره عمادالدین زنگی بن آقسنقر اتابک که در آن مطالب جدّ و هزل را به هم آمیخته است؛ نیز قطعه شعر مقصوره ای شبه مقصوره ابن درید دارد. 8

پی نوشت ها

[1] ـ مختصر تاریخ دمشق 15 / 366. 2 ـ ذیل تاریخ بغداد 17 / 148. 3 ـ وفیات الاعیان 3 / 123. 4 ـ تاریخ الحکماء 404 و 405. 5 ـ نفخ الطیب 2 / 637. 6 ـ عیون الانباء فی طبقات الاطباء 614. 7 ـ خریدة القصر 4 / 1 / 369. 8 ـ دایره المعارف بزرگ اسلامی 5 / 374.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 37 / 368؛ شذرات الذهب 4 / 153؛ الاعلام 4 / 198؛ معجم المؤلفین 6 / 156؛ هدیة العارفین 1 / 456؛ کشف الظنون 1 / 771.

سیدمهدی حسینی عربی

عتیق ـ انصاری

عتیق ـ انصاری (م 538ه )

ابوبکر عتیق بن اسد بن عبدالرحمان انصاری اندلسی مرسی.

وی اهل یناشته ـ ظاهرا از شهرهای اطراف اندلس ـ بود؛ اما در مرسِیَه رشدونمو یافت. قرائت را از ابویحیی ابن بیّاز و ابن فرج مکناسی آموخت و در فقه شاگرد ابومحمد بن ابی جعفر بود. 1 وی محضر ابوعلی صدفی از محدثان مشهور آن روزگار را درک کرده و روایات بسیاری از وی نقل کرده است. 2 به نوشته ابن ابّار، انصاری در فقه صاحب نظر بود و بسیاری از احکام و مسائل را حفظ بود. در علم عقدالشروط ( علمی که از کیفیت ثبت احکام ثابته نزد قاضی بحث می کند ) از مهارت تمام برخوردار بود و در شعر و ادبیات هم دستی داشت. 3 افزون بر آن به لغت، نحو، بلاغت، بیان و حفظ اخبار و خطب آگاه بود و به تدریس فقه و حدیث اشتغال داشت. 4 افرادی ازجمله ابوبکر مفوز بن طاهر و ابومحمد بن سفیان از شاگردان اویند و روایاتی را از وی نقل کرده اند. 5 انصاری علاوه بر مناصب علمی در منصب قضا نیز شهرت داشت. زمانی از جانب ابوبکر بن اسود، حاکم شاطبه به مقام قضای شاطبه دست یافت و پس از کناره گیری موقت، دوباره به قضاوت همانجا برگشت و قضاوت جزیره شُقر را هم عهده دار شد و در جامع شاطبه به ایراد خطبه می پرداخت. از انصاری مجموعه ای در علم عقدالشروط بر جای ماند. 6 عتیق در سال 538ه از دنیا رفت. 7

پی نوشت ها

[1] ـ المعجم 303 ـ 304. 2 ـ تاریخ الاسلام 36 / 468. 3 ـ المعجم 303 ـ 304. 4 ـ التکمله للکتاب الصلة 2 / 19 ـ 20. 5 ـ تاریخ الاسلام 36 / 468. 6 ـ المعجم 303 ـ 304. 7 ـ غایة النهایة 1 / 499.

اسماعیل اسماعیلی

عثمان ـ بنجدیهی

عثمان ـ بنجدیهی (435 ـ 526ه )

ابوسعد عثمان بن علی بن شراف بنجدیهی مروزی مرستی عَجَلی شرافی.

در ولادت وی اندکی اختلاف است؛ 1 ولی بیشتر رجال نویسان نوشته اند در سال 435ه2 در پنج دیه یا پنج ده از نواحی مرورود زاده شد و نسبت وی به همین دلیل است. در نسبت عَجَلی وی نیز آورده اند چون یکی از اجداد وی به گاری سازی اشتغال داشت به این نسبت مشهور شد. 3 از دوران رشد و بالندگی وی اطلاعات بسیاری در دست نیست، جز اینکه آورده اند فقه را نزد قاضی حسین مرورودی فرا گرفت و از شاگردان و ملازمان برجسته وی به شمار می رفت. از افرادی چون ابومسعود احمد بن محمد بن عبداللّه بجلی، ابوعثمان سعید بن ابی سعید عیّار و ابوحامد احمد بن محمد خلیلی حدیث را استماع کرد. 4 وی از فقهای شافعی بود. 5 ابوسعد سمعانی او را به زهد و ورع ستوده است. وی در سال 526ه در زادگاه خویش از دنیا رفت. 6 اثر وی تعلیقه ای بر کتاب الحاوی ابوالحسین ماوردی در فروع فقه شافعی است. 7

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 4 / 160. 2 ـ طبقات الشافعیه ( اسنوی ) 2 / 93. 3 ـ اللباب فی تهذیب الانساب 2 / 325. 4 ـ طبقات الشافعیة الکبری 7 / 209. 5 ـ طبقات اسنوی 2 / 93. 6 ـ الانساب 4 / 160. 7 ـ هدیة العارفین 1 / 653.

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 19 / 632؛ الاعلام 4 / 210؛ معجم البلدان 5 / 106؛ معجم المؤلفین 6 / 263.

اسماعیل اسماعیلی

عثمان ـ خزرجی

عثمان ـ خزرجی (م حدود 570ه )

ابوعمرو عثمان بن علی بن عمر خزرجی سرقوسی صقلی انصاری.

وی در مصر می زیست و در بعضی از علوم رایج آن روزگار ازجمله نحو، لغت و قرائت آگاهی خوبی داشت. علم قرائت را از