استادان این فن همچون ابن فحام عبدالرحمان بن عتیق و از مقریان مشهور اسکندریه ( م516ه ) و ابن بلیمه فرا گرفت. به علاوه مدتی نیز در جلسات درس یاقوت حموی در زمانی که در مصر اقامت داشت، شرکت می کرد و از استادان یاقوت چون ابوصادق ابن برکات و فراء موصلی بهره برده است. ابوعمرو که از مراتب علمی بالایی برخوردار بود در جامع مصر کرسی تدریس برپا ساخته و به تربیت و تعلیم طالبان علم اشتغال داشت. او در شعر هم دستی داشت و پاره ای از سروده های او را یاقوت آورده است. یاقوت از فرد دیگری با همین نام و لقب خزرجی ذکر می کند که افرادی ازجمله ابوطاهر احمد بن محمد سلفی، ابومحمد بن بری و صالح بن عادی عذری از وی روایت کرده اند. 1 به نظر می رسد با احوال و خصوصیات مشترک، هر دو یک نفرند. از صقلی آثار و تألیفاتی چند بر جای ماند که عبارت اند از: شرح الایضاح فی النحو، الهدی باولی النهی، مخارج الحروف، مختصر کتاب العهده تألیف ابن ریشتی، مختصر القوافی. 2 تاریخ دقیق وفات وی معلوم نیست؛ اما حیات او را قبل از 5763 و در حدود 570ه نوشته اند. 4

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الادباء 12 / 131 و 135. 2 ـ هدیة العارفین 1 / 653 ـ 654. 3 ـ معجم المؤلفین 6 / 263. 4 ـ هدیة العارفین 1 / 653 ـ 654.

دیگر منابع: بغیة الوعاة 2 / 134.

اسماعیل اسماعیلی

عثمان ـ سلالجی

عثمان ـ سلالجی (م 574ه )

ابوعمرو عثمان بن عبداللّه بن عیسی قیسی فاسی سلاقی سلالجی.

وی اهل فاس، از شهرهای مغرب و از دانشمندان برجسته و بنام آن دیار بود. علوم خویش را در آن دیار و بجایه آموخت. وی در منطقه ای به نام « سلیلجو » املاکی داشت و بدین دلیل که به آنجا رفت وآمد می کرد، به سلالجی شهرت یافت. به هر حال وی از پیشوایان اهل مغرب در علم اصول و کلام بود و با مهارتی که در این زمینه داشت مردم فاس را از اعتقاد به تجسیم نجات داد. 1 از استادان و شاگردان وی گزارشی در دست نیست. به نوشته بعضی منابع، سلالجی دارای اثری به نام البرهانیه بود که در آن مسائل کلامی مطرح شده و برای بانویی به نام خیرونه که از زنان نیک و فقیه روزگار خود بود تألیف کرد. 2 کحاله از این اثر با عنوان العقیدة البرهانیه او قوه الارشاد نام برده3 حاجی خلیفه نیز می نویسد: « کتاب وی قصیده ای برای برهان است و بر طبق عقاید اشعری نوشته شده است ». 4 در تاریخ وفات او اختلاف است. آورده اند وی در 21 جمادی الثانی سال 564، 574 یا 594ه در شهر فاس درگذشت و در بیرون باب الجیزین به خاک سپرده شد. 5

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 4 / 209. 2 ـ همان. 3 ـ معجم المؤلفین 6 / 259. 4 ـ کشف الظنون 2 / 1361. 5 ـ معجم المؤلفین 6 / 259.

اسماعیل اسماعیلی

عثمان ـ غزنوی

عثمان ـ غزنوی (حدود 474 ـ 544 ه )

سراج الدین ابوعمر عثمان بن محمد ( عمر ) غزنوی حکمی، مشهور به مختاری.

اهل غزنین بود1 و در حدود سال 474ه متولد شد. 2 وی شاعری خوش گو بود و طبعی توانا داشت3 و بر تمام فنون نظم تسلط کامل داشت و ابیات بلند و اشعاری دلپسند می سرود. در آغاز « عثمان » و سپس « مختاری » تخلص می کرد. 4 مختاری از شاعران بزرگ دربار غزنویان در اواخر قرن پنجم و نیمه اول قرن ششم هجری است. با ابراهیم بن مسعود غزنوی ( 450 ـ 492 ) و مسعود بن ابراهیم ( 492 ـ 508 ) و عضدالدوله شیرزاد بن مسعود بن ابراهیم ( 508 ـ 509 ) و ارسلان بن مسعود بن ابراهیم ( 509 ـ 511 ) معاصر بود و علاوه بر سلاطین غزنوی، سلاطین سلجوقی کرمان را نیز مدح گفته و از آن میان به سلطان ارسلان شاه سلجوقی نزدیک تر بود. مختاری از شاعران نیز با ابوالفرج رونی و مسعود بن سعد بن سلمان و سنایی غزنوی معاصر بوده و در مدح مسعود سعد اشعاری سروده است. سنایی هم در مدح او قصیده ای زیبا دارد. 5 از آثار او مثنوی مشهوری به نام شهریار نامه می باشد که درباره داستان شهریار برزو و ابن سهراب است و در تدوین آن از شاهنامه فردوسی متابعت کرده و به دستور سلطان مسعود غزنوی ( 492 ـ 508 ) آن را در مدت سه سال فراهم آورد. دیگر اثر او مثنوی هنر نامه یمینی است که در مدح یمین الدوله بهرامشاه و حدود پانصد بیت می باشد. 6 او دیوان شعر نیز دارد و حدود هشت هزار بیت از اشعار او موجود است. مختاری گرچه در کرمان بوده، در سال 544 در غزنین وفات نمود. 7 سال های 535 و 554