دعوت یکی از وزرای خلفای فاطمیان در مصر که مهارت او را در نجوم شنیده بود به آن دیار مهاجرت کرد و به خدمت خلفای فاطمی درآمد و به جایگاه و منزلتی و والا دست یافت و در جمع بسیاری از پزشکان و منجمان دستگاه به خدمت اشتغال یافت. ابونصر از هوش و استعداد سرشاری برخوردار بود و افزون بر پزشکی و نجوم، بر بسیاری از دانش متداول آن روزگار ازجمله حکمت، منطق، ادبیات تسلط داشت و در این زمینه شاگردان فراوانی را تربیت کرده است که ایشان نیز از برجستگان این علوم به شمار می روند. وی در شعر هم دستی داشت و با خطی زیبا می نوشت. اشعار او را نیکو توصیف کرده اند. ابونصر در سال 548ه در دولت ظاهر بامراللّه فاطمی در قاهره از دنیا رفت. 1 ابن عین زربی آثار و تألیفاتی از خود بر جای گذاشت که عبارت اند از:

رسالة فی تعدد ( تعذر ) وجود الطبیب الفاضل و نفاق الجاهل، رسالة فی السیاسه، الرسالة المقنعه فی المنطق، شرح کتاب الصناتم الصغیرة لجالینوس الکافی فی الطب که بر اساس ترتیب اعضای بدن نگارش یافته است، 2 مجربات فی الطب علی جهة الکناش که پس از وفاتش ظاهر بن تمیم آن را گردآوری و تنظیم کرد، مقاله فی الحصی3 و چند اثر خطی که هم اکنون در بعضی از کتابخانه ها و موزه های جهان باقی است ازجمله رسائل هندسیه جرت بین کاتبه ابن الزبیر و بین ابی نصر بن العین زربی که نسخه ای از آن در بیروت موجود است، کتاب فیما یحتاج الطبیب من علم الفلک نسخه ای از آن در برلین موجود است، مقاله مرض السفعة و معالجته که نسخه ای از آن در ظاهریه موجود می باشد. 4

پی نوشت ها

[1] ـ عیون الانباء 570 ـ 571. 2 ـ هدیة العارفین 1 / 662. 3 ـ عیون الانباء 570 ـ 571. 4 ـ دایرة المعارف بزرگ اسلامی 4 / 350.

دیگر منابع: کشف الظنون 2 / 1377؛ معجم المؤلفین 6 / 273؛ لغتنامه دهخدا 1 / 296.

اسماعیل اسماعیلی

عدی ـ هکاری

عدی ـ هکاری (حدود 470 ـ 558ه )

ابوالفضایل عدی بن مسافر بن اسماعیل هکاری اموی شامی بعلبکی.

تاریخ ولادت وی معلوم نیست؛ اما بر اساس آنچه ذهبی درباره مدت زندگی اش ( نود سال ) آورده است، 1 می توان زمان ولادت او را دهه شصت قرن پنجم هجری گمانه زد. بر پایه گزارش ابن خلکان، وی از نوادگان مروان بت حکم اموی است و در روستای « بیت فار » از نواحی بعلبک لبنان به دنیا آمد. طایفه عدویه به وی منسوبند. از جزییات زندگی او چیزی در دست نیست؛ ولی از صوفیان مشهور عصر خویش بود. مریدان بسیار داشت و با گروه بسیاری از بزرگان صوفیه ازجمله عقیل منبجی، حماد دباس، ابونجیب عبدالقاهر سهروردی، عبدالقادر جیلی و ابوالوفاء حلوانی همنشین بود و با آنها مراوده داشت و مورد احترام ایشان بود. 2 ابن عماد حنبلی به نقل از تاریخ ابن قاضی شهبه می نویسد: هکاری از فقهای صوفیه بود و از وی کرامات غریبی نقل شده است. 3 آورده اند عبدالقادر جیلی درباره اش گفته است اگر مقام نبوت دست یافتنی بود، هر آینه هکاری به آن دست می یافت. 4 دراین باره نیز برخی مریدان و پیروان وی آنچنان غلو کرده اند که او را قبله خود قرار داده و به سوی وی نماز می گزاردند و نجات بخش خویش در آخرت دانسته اند. گفته شده هکاری سرانجام به انزوا روی آورده و در کوه هکاریّه در نواحی موصل عبادتگاهی برپا ساخت و مریدان بسیاری را گرد خود جمع کرد. درنهایت در همان مکان در سال 555 یا 557 یا 558ه از دنیا رفت و در همانجا به خاک سپرده شد و مزارش زیارتگاه دوستداران اوست. 5 هکاری دارای آثاری چون وصایا و اعتقاد اهل السنة و الجماعه بود. 6

پی نوشت ها

[1] ـ العبر 3 / 28. 2 ـ وفیات الاعیان 3 / 254 ـ 255. 3 ـ شذرات الذهب 4 / 180 ـ 181. 4 ـ تاریخ ابن الوردی 2 / 83. 5 ـ وفیات الاعیان 3 / 254 ـ 255. 6 ـ معجم المؤلفین 6 / 275.

دیگر منابع: البدایة و النهایة 12 / 243؛ الکامل فی التاریخ 11 / 289؛ هدیة العارفین 1 / 662؛ کشف الظنون 2 / 1158؛ الاعلام 4 / 221.

اسماعیل اسماعیلی

عراقی

عراقی محمد ـ عراقی عروضی سمرقندی احمد ـ نظامی

عزالدین ـ اصفهانی

عزالدین ـ اصفهانی (قرن ششم هجری)

از وی جز اطلاعات اندکی که در منابع متأخر آمده، آگاهی دیگری در دست نیست. هدایت می نویسد: اصفهانی از شاعران