ابوالحجاج یوسف بن عیسی اعلم و ابوعلی غسانی و دیگران آموخت و به این علوم آشنایی کامل پیدا نمود و از پیشگامان عصر خویش در این زمینه گردید. 1 او همچنین از ابوسلیمان بن حوم روایت کرد. 2 ابن بشکوال می نویسد: برخی از کسانی که با من معاشرت داشتند از او دانش آموخته و او را فردی موثق، دارای هوش و ذکاوت، دیندار و دانشمند دانسته و او را ستوده اند. 3 قاضی عیاض عالم مالکی مذهب و صاحب کتاب ترتیب المدارک ازجمله شاگردان او بوده و می گوید: من اجازه نقل تألیفات او ازجمله کتاب شرح الحماسه و شرح شعر حبیب را داشتم. 4 ابوبکر بن جد نیز از دیگر شاگردان او بوده است. 5 ابن خضر در سال 514ه درگذشت. 6

پی نوشت ها

[1] ـ کتاب الصلة 2 / 425. 2 ـ بغیة الملتمس 424. 3 ـ کتاب الصلة 2 / 425. 4 ـ بغیة الوعاة 2 / 174. 5 ـ بغیة الملتمس 424. 6 ـ معجم المؤلفین 7 / 120.

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 21 / 231؛ الاعلام 4 / 299.

محمود هیئتی

علی ـ انصاری

علی ـ انصاری (پس از 490 ـ 567ه )

ابوالحسن علی بن عبداللّه بن خلف انصاری اندلسی بلنسی معروف به ابن نعمه.

محدث، مفسر، ادیب، مقری و فقیه اندلسی بود که پس از سال 490 و به قولی در 490ه در مریه متولد شد. در دوران جوانی در آنجا از ابوالحسن بن شفیع و ابوالحسن عباد بن سرحان علم آموخت و سپس در سال 506ه همراه پدرش به بلنسیه رفت و در آنجا علم قرائات را از ابوعمران موسی بن خمیس نیاشتی و ابوعبداللّه بن باسّه زهری فرا گرفت. 1 همچنین ادبیات عرب را نیز از ابومحمد بطلیوسی آموخت و مدتی طولانی ملازم او بود. 2 او نیز از محدثانی مانند ابوعبداللّه بن جحّاف، ابوبحر اسدی، ابوعبداللّه بن ابی الخیر مَوْروری و ابوالحسن خُلَیص بن عبداللّه روایت نمود. ابوالحسن در سال 513ه به قرطبه سفر نمود3 و از برخی بزرگان آنجا که در آن زمان فراوان بودند فرا گرفت؛ مانند ابوالولید بن رشد و ابوعبداللّه بن حاج. 4 نیز از ابومحمد بن عتاب، ابوالحسن بن مغیث، ابوالقاسم بن بقی، ابوالولید بن طریف، ابوالحسن بن عفیف و ابوعبداللّه بن مکی حدیث شنید. سپس در سال 522ه به بلنسیه مراجعت نمود و در آنجا ساکن شد و از قاضی آن دیار ابوالحسن بن واجب و ابوبکر بن عربی نیز حدیث شنید. ابن نعمه از بزرگان بسیاری اجازه روایت داشت که از آن جمله می توان به ابوالحسن بن اخضر، ابوالقاسم بن ابی لیلی، ابومحمد رکلی، ابوعمران بن تلید و ابوالحسن شریح بن محمد اشاره نمود. 5 او که در علوم گوناگون تبحر داشت، در بلنسیه کرسی تدریس علم قرائات، حدیث، فقه و ادبیات عرب را دایر نمود6 و افراد بسیاری برای آموختن نزد او گرد می آمدند. ابوالحسن علاوه بر امامت جماعت و خواندن خطبه در جامع بلنسیه، مدت طولانی ریاست مجلس شورای قضات بلنسیه را نیز به عهده داشت. او همچنین رییس قرا و مفتیان آنجا بود. 7 حسن بن محمد بن فاتح، احمد بن عون اللّه حصار، ابوجعفر احمد بن زبیر قضاعی و محمد بن عبدالعزیز بن سعادة از شاگردان او در علم قرائت می باشند. شاطبی نیز از او روایت نموده است. 8 ابوالحسن مالکی مذهب بود9 و در ماه رمضان سال 567ه در بلنسیه درگذشت. کتاب های الامعان فی شرح مصنف النسائی، 10 رئ الظمان فی علوم القرآن11 و لباب فی الاصول از او می باشد. 12

پی نوشت ها

1ـ التکملة لکتاب الصله 3 / 206. 2ـ المعجم ( ابن ابار ) 298. 3 ـ التکملة لکتاب الصله 3 / 206. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 584. 5 ـ التکملة لکتاب الصله 3 / 206. 6 ـ العبر 3 / 51. 7 ـ التکملة لکتاب الصلة 3 / 206. 8ـ غایة النهایة 553. 9ـ طبقات المفسرین ( داودی ) 1 / 412. 10ـ التکملة لکتاب الصلة 3 / 206. 1
[1] ـ بغیة الملتمس 424. 12 ـ هدیة العارفین 1 / 700.

دیگر منابع: شذرات الذهب 4 / 223؛ مرآة الجنان 3 / 288؛ طبقات المفسرین ( سیوطی ) 67؛ النجوم الزاهرة 6 / 66؛ الاعلام 4 / 304؛ ایضاح المکنون 2 / 28؛ معجم المؤلفین 7 / 134.

محمود هیئتی

علی ـ انصاری

علی ـ انصاری (523 ـ 598ه )

ابوالحسن علی بن عتیق بن عیسی بن احمد انصاری قرطبی خزرجی.

از نوادگان عبادة بن صامت انصاری، صحابی مشهور، و اهل قرطبه بود. در سال 523ه به دنیا آمد. 1 ابن جزری وی را از دانشمندان امامیه خوانده و می نویسد: وی فن قرائت را از بزرگانی چون عبدالرحیم بن فرس، ابوالعباس بن زرقون و ابوجعفر بطروحی فرا