علی ـ اوشیعلی ـ اوشی (م 575ه )

ابومحمد علی بن عثمان بن محمد بن سلیمان سراج الدین أوشی فرغانی تیمی.

منسوب به « أوش » از شهرهای نواحی فرغانه در ماوراءالنهر بود و بدین سبب به این دو منطقه نسبت یافته است. 1 از زندگی و احوال وی اطلاعات چندانی در دست نیست. قرشی وی را در زمره علمای حنفی برشمرده2 و ابن قطلوبغا نیز بر این نکته تأکید کرده است؛ 3 به هر حال أوشی فردی فقیه و اصولی بود و در شعر نیز دستی داشت. 4 بیشتر شهرت وی به سبب تألیفاتی است که از خود بر جای گذاشته است. تاریخ درگذشت او به اختلاف 5695 و 575ه بر اثر طاعون نوشته شده، 6 اما برخی معتقدند وی در 569 در قید حیات بوده است. 7 مدرس نیز در کتابش او را از رجال اواخر قرن هفتم و زنده در 669ه دانسته است8 که با توجه به اینکه این تاریخ قایلی ندارد و همه آن را قرن ششم گفته اند، اشتباه می نماید. آثار وی عبارت اند از: نصاب الاخیار لتذکرة الاخیار فی احادیث النبی المختار، به نوشته آقابزرگ این کتاب مشتمل بر صد باب و هر باب شامل ده حدیث است و نسخه ای از آن نزد جلال الدین محدث ارموی و کتابخانه آیت اللّه مرعشی موجود می باشد، 9 مشارق الانوار که شرحی بر نصاب الاخیار است، مختلف الروایه که شرح منظومه عمر نسفی در خلاف است، القصیدة اللامیّه ( بدء الامالی فی اصول الدین / قصیدة یقول العبد )، 10 ثواقب الاخبار، 11 غرر الاخبار و درر الاشعار که نصاب الاخبار مختصر آن است، 12 فتاوی السراجیّه، یواقیت الاخبار، 13 تحفة الاعالی فی شرح بدء الامالی. 14

پی نوشت ها

[1] ـ المستدرک علی معجم المؤلفین 494. 2 ـ الجواهر المضیئه 2 / 583. 3 ـ تاج التراجم 44. 4ـ المستدرک علی معجم المؤلفین 494. 5 ـ معجم المؤلفین 7 / 148. 6 ـ هدیة العارفین 1 / 700. 7 ـ الذریعه 24 / 162. 8 ـ ریحانة الادب 1 / 207. 9 ـ الذریعه 24 / 162. 10 ـ معجم المؤلفین 7 / 148. 11ـ کشف الظنون 1 / 526. 12ـ کشف الظنون 2 / 1954. 13ـ هدیة العارفین 1 / 700. 14 ـ ریحانة الادب 1 / 207.

دیگر منابع: ایضاح المکنون 2 / 483؛ فرهنگ بزرگان 366؛ الاعلام 4 / 310.

اسماعیل اسماعیلی

علی ـ باجسرائیعلی ـ باجسرائی (م 588ه )

ابوالحسن علی بن ابی العزّ بن عبداللّه باجسرائی.

در نسبت وی اختلاف است. برخی او را باجرائی، منسوب به باجرا روستایی در نواحی جزیره، 1 برخی منسوب به باجسرا، روستایی دورافتاده در ده فرسخی شرق بغداد دانسته اند. 2 ابن رجب وی را در زمره فقهای حنبلی آورده و فردی زاهد، صالح و متدین خوانده است. همو می نویسد: باجسرائی در مدرسه شیخ عبدالقادر سکونت داشت. حدیث را نزد ابوالوقت، ابن بطی و دیگران استماع کرد؛ گرچه خود احادیث اندکی روایت کرده است. وی شاگردانی را نیز تربیت کرده، هرچند نامی از آنها در منابع به میان نیامده است. به هر روی اطلاعات بسیاری از او در دست نیست. گفته اند از وی کتاب تفسیر القرآن الکریم بر جای مانده که در چهار مجلد است. او در یازدهم ذی القعده 588ه درگذشت و در گورستان باب حرب به خاک سپرده شد. 3

پی نوشت ها

[1] ـ شذرات الذهب 4 / 294. 2 ـ طبقات المفسرین ( داودی ) 1 / 416. 3 ـ الذیل علی طبقات الحنابله 3 / 378.

دیگر منابع: معجم المفسرین ( نویهض ) 1 / 371؛ معجم المؤلفین 7 / 150.

اسماعیل اسماعیلی

علی ـ باقولی

علی ـ باقولی (م پس از 535ه )

ابوالحسن علی بن حسین بن علی باقولی اصفهانی بغدادی معروف به جامع.

باقولی به دلیل جامعیت در دانش و علم به جامع یا جامع العلوم شهرت داشت. 1 وی مفسر و نحوی و در عصر خود از جایگاه علمی ممتازی برخوردار بود. یاقوت به نقل از ابوالحسن بیهقی در این زمینه نویسد: اصفهانی در نحو همچون کعبه بود که فضلای عصرش پرده داران آن بودند. نقل است وی در سال 535ه در نامه ای که به دانشمندان و اهل فضل خراسان نوشت، شرح بیتی از سروده فرزدق را خواستار شد که با توجه به موقعیت و جایگاه علمی وی گروهی از عالمان خراسان در پاسخ وی شروحی بر آن نوشته و برای او فرستادند. اصفهانی خود نیز شعر می سرود. یاقوت پاره ای از اشعار او