علی بن حسنعلی بن حسن (قرن ششم هجری)

شمس الدین علی بن حسن بن مطهّر.

از وی اطلاعات اندکی در دست است. نخستین بار ابوالحسن بیهقی معروف به ابن فندق ( م 565ه ) در لباب الانساب خود از مؤلف یاد کرده می نویسد: وی نسّابه خراسان بود و عمر خویش را در این فن گذرانید و در مرو با حسن بن علی بن محمد قطان ( 465 ـ 548ه ) مؤلف کتاب الدوحه که در موضوع انساب آل ابی طالب بوده مراوده داشته است و درباره وسعت دانش او در انساب و کتاب او متذکر می شود اگر این عالم نسب شناس و کتب او نبود، نوشتن این کتاب ( لباب الانساب ) برای من ممکن نبود. 1 آقابزرگ از این گفته بیهقی که وی با حسن بن محمد قطان رفت وآمد داشته بیان کرده که علی بن حسن از شاگردان قطان بوده و نسب شناسی را از وی فرا گرفته است. 2 از علی بن حسن اثری با عنوان الانساب بر جا ماند. 3 تاریخ وفات وی به دست نیامد.

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بیهقی ص « ید ». 2 ـ الذریعه 26 / 57. 3 ـ طبقات اعلام الشیعه 2 / 184.

دیگر منابع: مصنفات شیعه 1 / 345.

اسماعیل اسماعیلی

علی ـ بیاضی

علی ـ بیاضی (قرن ششم هجری)

ابوالحسن علی بن عبدالجلیل بیاضی، ملقب به زین الدین و ضیاءالاسلام.

بعضی منابع از او یاد کرده، ولی مطلب چندانی درباره با سیر تحولات زندگی و مراحل علمی او ذکر نکرده اند؛ چنان که منتجب الدین نوشته است این دانشمند و فقیه شیعه ساکن دارالنقابه هری و فردی متکلم، بحاث و پرهیزگار بود. منتجب الدین خود را از شاگردان او دانسته و می گوید: من او را دیده و بعضی از تألیفات او را نزدش خوانده ام. 1 از دیگر شاگردان او مسعود بن محمد بن ابی الفضل رازی است که در سال 544ه در ری اینان را ملاقات کرده و از او روایت شنیده است. 2 کتاب های الاعتصام فی علم الکلام، الحدود و مسائل فی المعدوم و الاحوال آثار وی می باشد. منتجب الدین او را صاحب تألیفاتی در اصول نیز دانسته، ولی به نام آنها اشاره نکرده است. زمان فوت وی نیز به درستی مشخص نیست؛ ولی از آنجاکه منتجب الدین ( م 585 ه ) از شاگردان او بوده به دست می آید به بیاضی نیز از رجال قرن ششم بوده است. 3

پی نوشت ها

[1] ـ فهرست ( منتجب الدین ) 114. 2 ـ طبقات اعلام الشیعه 2 / 193. 3 ـ فهرست ( منتجب الدین ) 114.

دیگر منابع: الذریعة 2 / 223؛ معجم المؤلفین 7 / 117؛ الفوائد الرضویه 303؛ تنقیح المقال 2 / 294؛ ریاض العلماء 4 / 86؛ اعیان الشیعه 8 / 261؛ أمل الآمل 2 / 191؛ جامع الرواة 1 / 588؛ معجم رجال الحدیث 12 / 69.

محمود هیئتی

علی ـ بیهقی

علی ـ بیهقی (حدود490 ـ 565ه )

ابوالحسن علی بن زید بن محمد بیهقی بُستی نیشابوری شرف الدین ملقب به ابن فندق.

تاریخ نگار، ادیب، منجم، متکلم، فقیه و شاعر سده ششم و از خاندان حاکمیان و فندقیان بُست بود که نسبت خود را به خزیمة بن ثابت انصاری ذوالشهادتین از قبیله اوس می رساند. تاریخ تولد او به درستی روشن نیست و به احتمال قوی در حدود 490ه می باشد. گرچه یاقوت حموی به نقل از مشارب التجارب بیهقی تولد او را در ماه شعبان 449 ذکر کرده1 و نویسندگان بعدی نیز مانند صفدی و ذهبی به پیروی از یاقوت همین سال را آورده اند، 2 به ظاهر درست نیست؛ زیرا به نوشته خود وی در تاریخ بیهق، در سال پانصد هجری هنگام کشته شدن فخرالملک، کودکی بوده که به مکتب می رفته و آن تاریخ را به یاد داشته است. 3 قزوینی نیز در مقدمه تاریخ بیهق، ولادت او را در سال 493 پنداشته است؛ 4 به هر حال او در سبزوار دیده به جهان گشود. در کودکی به همراه پدرش از سبزوار به روستای ششتَمَد که پدرش در آنجا باغی داشت، کوچ کرد. 5 در آنجا به خواندن کتاب های ادبی از قبیل السامی فی الاسامی، المصادر، غریب القرآن، اصلاح المنطق، اشعار متنبی، الحماسه، السبعیات و التخلیص در نحو پرداخت6 و از استادانی چون احمد بن محمد میدانی، ابوجعفر مقرئی امام جامع نیشابور و مؤلف ینابیع اللغه و امام محمد فزاری کسب علم نمود. در همین هنگام نزد ابراهیم خراز متکلم نیز حضور یافت و علم کلام را از او آموخت. در سال 517ه پدرش درگذشت و او سال بعد به مرو رفت و نزد تاج القضاة ابوسعد یحیی بن عبدالملک فقه ـ ازجمله