ابوالفوارس در الاربعین خود راوندی را بسیار ستوده است. 6 در بعضی منابع پاره ای اشعار نیز از او ذکر شده است. 7 تاریخ دقیق وفات راوندی معلوم نیست؛ ولی بر پایه گزارش آقابزرگ وی در 589 در قید حیات بوده و چون مورد ستایش و دعای شاگردش ابونصر متطبّب ( م601ه ) قرار گرفته، می توان گمانه زد پیش از این تاریخ درگذشته است. 8 آثار وی عبارت اند از: تفسیر القرآن که ناتمام مانده، الطراز المذهب فی ابراز المذهب، مجمع اللطائف و منبع الظرائف، غمام الغموم، مزن ( مزید ) الحزن، نثر اللئالی لفخر المعالی، حسیب النسیب9 شامل هزار بیت شعر به صورت غزل، غنیة المتغنی و منیة المتمنی ( المتهنی )، 10 شرح الامالی، افندی احتمال داده شرح امالی طوسی یا فرزندش ابوعلی، یا امالی صدوق یا امالی مفید باشد. 11

پی نوشت ها

[1] ـ الدرجات الرفیعه 51
[1] ـ 512. 2 ـ الفهرست 130. 3 ـ طبقات اعلام الشیعه 2 / 199 ـ 200. 4 ـ تراجم الرجال 1 / 523 و 2 / 815. 5 ـ طبقات اعلام الشیعه 2 / 199 ـ 200. 6 ـ الیقین 258. 7 ـ اعیان الشیعة 8 / 301. 8 ـ طبقات اعلام الشیعه 2 / 199 ـ 200. 9 ـ الدرجات الرفیعه 498. 10 ـ الفهرست منتجب الدین 130. 1
[1] ـ ریاض العلماء 4 / 177.

دیگر منابع: الذریعه 4 / 282؛ روضات الجنات 5 / 360؛ الذریعه 20 / 238؛ أمل الآمل 2 / 169.

اسماعیل اسماعیلی

علی ـ زاغونی

علی ـ زاغونی (455 ـ 527ه )

ابوالحسن علی بن عبیداللّه بن نصر زاغونی بغدادی معروف به ابن زاغونی.

وی در سال 455ه به دنیا آمد1 و منسوب به « زاغون » از روستاهای نواحی بغداد است؛ بدین سبب به ابن زاغونی شهرت یافته است. 2 وی از بزرگانی چون عبداللّه بن محمد بن عبداللّه صریفینی، احمد بن محمد بن نقور و عبدالصمد بن علی بن مأمون حدیث شنید و فقه را نزد یعقوب برزبانی ( برزبینی ) فرا گرفت و در آن تبحر یافت؛ به علاوه در لغت و نحو و قرائت نیز دستی داشت. 3 ابن رجب وی را در زمره فقها و محدثان برجسته حنابله برشمرده و او را ثقه و راستگو خوانده است؛ هرچند معتقد است وی آرایی شاذ در این مکتب فقهی دارد، و مواردی از آن نظرها را ذکر می کند. 4 ذهبی نیز او را دریای علم معرفی و بر تقوا و تدین و زهد او تأکید کرده است. 5 گفته شده او علاوه بر تدریس در جمعه، هر هفته در جامع منصور بغداد کرسی مناظره داشت و پس از آن به موعظه مردم می پرداخت. 6 شاید مناظره های وی در حوزه عقاید بوده که ذهبی وی را از متکلمان برجسته و بنام حنبلیان بغداد خوانده است. 7 از میان شاگردان بسیار زاغوانی، ابن جوزی از شهرت بسزایی برخوردار است. ابن جوزی خود می نویسد: مدتی از مصاحبت و درس ابن زاغونی بهره برده و حدیث، فقه و موعظه شنیده است. 8 از دیگر شاگردان وی می توان به افرادی چون علی بن عساکر بطائحی، ابوموسی مدینی و مسعود بن غیث دقاق اشاره کرد. 9 وی به سبب بعضی عقاید کلامی خود درباره معتزله به بدعت گزاری متهم شده است. 10 به هر روی وی گذشته از دانش های مذکور در شعر و شاعری نیز ورودی داشته و ابن تغری بردی بدان اشاره کرده است. 11 ابن زاغونی سرانجام در سال 52612 یا 527ه در بغداد درگذشت و در کنار آرامگاه احمد بن حنبل در گورستان باب حرب بغداد به خاک سپرده شد. 13 آثار وی عبارت اند از:

الاقناع فی الفقه، الایضاح فی الاصول، تاریخ بغداد که حوادث و رخدادهای ایام حکومت المسترشد باللّه را تا هنگام مرگش به ثبت رسانده، تلخیص فی الفرائض، دیوان الخطب، عویص المسائل الحسابیّه، غرر البیان فی الاصول مجموعات فی المذهب و الاصول، الوجوه و النظائر، 14 الخلاف الکبیر، المفردات، الدور و الوصایا، مجالس فی الوعظ، مناسک الحج، مسائل فی القرآن، 15 الفتاوی الرجعیه، جزء فی تصحیح حدیث الأطیط، سدرة فی المستحیل و سماع الموتی فی قبورهم. 16

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الاسلام 36 / 155. 2 ـ اللباب فی تهذیب الانساب 2 / 53. 3 ـ المنتظم 17 / 278 ـ 279. 4 ـ الذیل علی طبقات الحنابله 3 / 181. 5 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 606. 6 ـ شذرات الذهب 4 / 81. 7 ـ تاریخ الاسلام 36 / 155. 8 ـ المنتظم 17 / 278 ـ 279. 9 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 606. 10 ـ میزان الاعتدال 3 / 144. 1
[1] ـ النجوم الزاهرة 5 / 250. 12 ـ همان. 13 ـ شذرات الذهب 4 / 81. 14 ـ هدیة العارفین 1 / 696. 15 ـ شذرات الذهب 4 / 81. 16 ـ الذیل علی طبقات الحنابله 3 / 181.

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 21 / 294؛ البدایة و النهایة 12 / 205؛ مرآة الجنان 3 / 193؛ کشف الظنون 1 / 290 و 2 / 2001؛ تذکرة الحفاظ 4 / 1288؛ الکامل فی التاریخ 11 / 9؛ دول الاسلام 271؛ العبر 2 / 431؛ الاعلام بوفیات الاعلام 1 / 350؛