علائی را تألیف نمود. 1 دهخدا می نویسد این زیج بسیار دقیق است و اوساط کواکب و تعادل در آن صحیح ضبط شده است و از این تألیف معلوم می شود مؤلف آن در امر رصد قوی بوده است. 2 دیگر آثار او عبارت اند از: زیج الزاهر، زیج المحکم، زیج المستوفی، زیج المعدل، زیج المغنی. تاریخ دقیق وفات وی مشخص نیست؛ ولی تا سال 541ه زمان رصد زیج علائی زنده بوده است. 3

پی نوشت ها

[1] ـ هدیة العارفین 1 / 697. 2 ـ لغت نامه دهخدا 10 / 14260. 3 ـ هدیة العارفین 1 / 697.

دیگر منابع: کشف الظنون 2 / 970.

محمود هیئتی

علی ـ شریشی

علی ـ شریشی (508 ـ 583ه )

ابوالحسن علی بن احمد بن علی بن فتح شریشی اُمَیّی معروف به ابن لبّال.

وی اهل شریش، از شهرهای بزرگ اندلس بود و در سال 508ه به دنیا آمد. 1 ابن لبّال از پیشگامان فن قرائت بود و در ادبیات عرب مهارتی تمام داشت. قرائت را نزد استادانی چند ازجمله عیاش بن طفیل ـ از مقریان برجسته ـ فرا گرفت و کتاب الموطأ مالک را از ابن عربی که او نیز از محدثان بنام بود آموخت و بدین ترتیب در علم حدیث صاحب نظر گردید. برادرش محمد قرائت را از وی آموخت. 2 زرکلی او را از هواداران بنی امیّه خوانده است. 3 ابن ابّار افزون بر آنکه ابن لبّال را فردی باورع و عادل دانسته می نویسد: « وی در شعر هم دستی داشت و به دو گونه نظم و نثر می سرود و در مراتب علمی چنان بود که گروهی از بزرگان و مشایخ از وی حدیث روایت کرده اند ». 4 ابن لبّال علاوه بر تعلیم و تعلم مدتی قضاوت زادگاهش شریش را بر عهده داشت. وی در 583ه از دنیا رفت و شرحی مفید و نیکو بر کتاب مقامات حریری نوشت. 5

پی نوشت ها

[1] ـ التکمله لکتاب الصلة 3 / 217. 2 ـ غایة النهایه 1 / 521. 3 ـ الاعلام 4 / 256. 4 ـ التکمله 3 / 217. 5 ـ غایة النهایه 1 / 521.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 7 / 21.

اسماعیل اسماعیلی

علی ـ صنهاجیعلی ـ صنهاجی (م 585ه )

ابوالحسن علی بن یحیی بن قاسم صنهاجی جزیری.

او فردی متواضع، دایم الذکر و صاحب علم و عمل و یکی از فقهای مالکی بود. 1 از تاریخ ولادت و دوران کودکی و رشد وی اطلاعی در دست نیست. گفته اند او اهل ریف از توابع مغرب بود که به جزیره خضرا در اندلس رفت و مسئول دستگاه قضای آنجا شد؛ به همین دلیل بدانجا نسبت یافت. 2 همچنین او در آنجا به تدریس فقه نیز اشتغال داشت. صنهاجی در ماه ربیع الاول سال 585ه درگذشت. 3 مرگ او در سال ششصد هجری هم آمده است. کتاب المقصد المحمود فی تلخیص العقود تألیف وی می باشد. 4

پی نوشت ها

[1] ـ نیل الابتهاج 1 / 354. 2 ـ معجم المؤلفین 7 / 261. 3 ـ نیل الابتهاج 1 / 354. 4 ـ معجم المؤلفین 7 / 261.

طاهره روحانی

علی ـ ظفری

علی ـ ظفری (43
[1] ـ 513ه )

ابوالوفاء علی بن عقیل بن محمد ظفری بغدادی معروف به ابن عقیل.

وی در سال 431 در محله ظفریّه، از محله های شرقی بغداد به دنیا آمد. 1 بر پایه گزارش ابن جوزی وی در خاندانی اهل علم و ادب پرورش یافت و از استادان بسیاری علوم و فنون گوناگون را آموخت؛ چنانکه در سرگذشت نامه خود به ذکر نام تک تک آنها پرداخته است. دانش فقه را که یکی از مهم ترین گرایش های او بود نزد ابویعلی بن فرّاء، از فقیهان مشهور حنبلی در باب الطاق بغداد و پیش از آنکه به دست غزها تخریب شود، فرا گرفت و همیشه ملازم و همنشین این استاد بود. 2 از دیگر استادان وی می توان از ابواسحاق شیرازی، ابوطیب طبری، ابومحمد تمیمی و ابومنصور بن یوسف نام برد. به نوشته ابن رجب وی به گونه ای نزد ابومنصور بن یوسف قدر و منزلت داشت که هزینه زندگی و تحصیل وی را فراهم ساخت. به اتفاق اهل سنت وی تقریبا در بیشتر علوم رایج عصر خویش دستی داشت؛ اما در بعضی استاد مسلّم و فردی کم نظیر یا بی نظیر بود. گفته شده وی در دانش فقه، حدیث، اصول، قرائت، ادبیات عرب، عرفان، تصوف، فرایض، مناظره، وعظ و خطابه و شعر و ترسل آگاهی کامل داشت. 3