با احتساب سال درگذشت او می توان تخمین زد ولادتش در ( حدود 495ه ) بوده است. 2 یاقوت حموی در شرح حال وی نوشته مروزی از کاتبان برجسته و خوش خط روزگار خویش بود و نوشته هایش درنهایت بلاغت و فصاحت و نیکویی بود؛ افزون بر آنکه شعر نیز می سرود. زمانی به عراق مسافرت کرد و گویا در مدتی که در آنجا به سر می برد به تمام نقاط آن دیار سفر کرد و به سیروسیاحت پرداخت. از استادان وی اطلاع بسیاری در دست نیست؛ ولی در مرو از فردی به نام اسماعیل بن احمد بیهقی که ظاهرا محدث بود، استماع حدیث کرده است. ابوسعد سمعانی زمانی در مرو همراه او بوده و پاره ای از اشعارش را در اختیار سمعانی قرار داده است. گفته شده مروزی حافظه ای بسیار قوی داشت، به گونه ای که پس از شنیدن چهل بیت شعر، یکباره آنها را حفظ می کرد. وی به دربار پادشاهان خوارزم نیز رفت وآمد داشت و ندیم و مصاحب برخی از ایشان بود. گویند پدرش نیز از فضلای برجسته زمان خود بود و اشعار و نامه نوشته های بسیاری داشت؛ به طوری که زمخشری او را مدح کرده و در رثایش مطالبی گفته است. 3 مروزی در 536ه در جنگی که در خوارزم و در زمان خوارزمشاه رخ داد به قتل رسید. 4 او اثری به نام تعلّة المشتاق الی ساکنی العراق دارد. 5

پی نوشت ها

[1] ـ الوافی بالوفیات 21 / 422. 2 ـ تاریخ الاسلام 36 / 419. 3 ـ معجم الادباء 15 / 59 ـ 60. 4 ـ الکامل فی التاریخ 11 / 87. 5 ـ هدیة العارفین 1 / 697.

دیگر منابع: ایضاح المکنون 1 / 297؛ معجم المؤلفین 7 / 183؛ الاعلام 4 / 329.

اسماعیل اسماعیلی

علی ـ مصری

علی ـ مصری (بیش از 550ه )

ابوالقاسم علی بن مُنجِب بن سلیمان صیرفی مصری معروف به ابن صیرفی و ابن منجب.

ملقب به امین الدین و تاج الریاسه که در سال 463ه در قاهره چشم به جهان گشود. پدربزرگ وی کاتب1 و پدرش اهل صیرف ( سیراف در جنوب ایران ) بود. 2 او کتابت را نزد صاعد بن مفّرج معاون دیوان الجیش آموخت و عاقبت به ریاست دیوان مزبور رسید. در سال 495ه افضل بن بدر جمالی، وزیر المستعلی خلیفه فاطمی ابن صیرفی را به دیوان انشا منتقل ساخت و چون سناءالملک ابومحمد رییس دیوان انشا درگذشت، وی جای او را گرفت و این خدمت را به مدت پنجاه سال، یعنی تا زمان مرگش عهده دار بود. 3 از بعضی آثار او برمی آید زمانی روابطش با ملک افضل وزیر تیره شد و به ناچار مدتی از دیوان انشا کناره گرفت، اما عاقبت به دلیل ظرافتی که در چند رساله اعتذار به کار بست، دل وزیر را به دست آورد و دوباره به منصب سابق خود بازگشت. این رساله ها بعدها الافضلیات نامیده شد. 4 ابن صیرفی نه تنها از کاتبان برجسته مصر به شمار می رفت، بلکه از خطی نیکو و قابل تحصیل برخوردار بوده و شعر نیز می سرود. 5 وی پس از درگذشت مستعلی و به روی کارآمدن الآمر باحکام اللّه فاطمی، کتابی درباره با زندگی این دو خلیفه فاطمی تألیف کرد. قلقشندی ( م821ه ) متنی از ابن صیرفی در این باب آورده است. 6 صفدی نیز در اثر خویش متنی از ابن صیرفی درباره با امیرالمؤمنین علی علیه السلامذکر کرده است. 7 بعضی منابع تاریخ وفات ابن صیرفی را در 542ه دانسته اند؛ 8 ولی یاقوت بر این عقیده است وی پس از سال 550ه وفات یافته است. فهرست تألیفات ابن صیرفی به شرح زیر است: گزیده دیوان های شاعران بسیاری همانند مهیار دیلمی، ابوالعلاء معری و ابن سراج، الاشارة فی من نال رُتبة الوزاره که شامل تاریخ وزرای فاطمی از ابن کِلِّس تا بطائحی می شود، عمدة المحادثه، استنزال الرحمه، کتاب الشکر، عقائل الفضائل، ردّ المظالم در ستایش عدالت وزیر با قصه ها و قطعات مناسب شعر، لمح الملح، منائح القرائح، 9 الرسائل در چهار مجلد، 10 سجلات که احتمالاً همان الرسائل است، قانون دیوان الرسائل که مجموعه دستورها و قواعد دبیری است، الافضلیات مجموعه نامه ها و رساله هایی که برای افضل بن بدر نوشته شده است، رسالة العفو که طلب بخشایش از وزیر افضل بن بدر است، مناجات شهر رمضان، التدلّی فی التسلّی، 11 کتاب السجل درباره با زندگی مستعلی و الآمر باحکام اللّه از خلفای فاطمی. 12 کتاب آخری احتمال دارد همان السجلات باشد.

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الادب العربی ( ضیف ) 7 / 405. 2 ـ معجم المطبوعات العربیه 1 / 144. 3 ـ دانشنامه ایران و اسلام 670. 4 ـ دایرة المعارف بزرگ اسلامی 4 / 125. 5 ـ تاریخ الادب العربی ( ضیف ) 7 / 405. 6 ـ صبح الاعشی 8 / 239. 7 ـ الوافی بالوفیات 12 / 210. 8 ـ ریحانة الادب 8 / 71. 9 ـ الوافی بالوفیات 12 / 210. 10ـ الوافی بالوفیات 12 / 210. 1
[1] ـ دانشنامه ایران و اسلام 670. 12 ـ تاریخ الادب العربی ( ضیف ) 7 / 405.