فرامرز بن فخرالدوله رستم از امیران خاندان باوندی است که در نیمه اول قرن ششم هجری بر مازندران حکومت داشتند. شاعر تخلص عمادی خود را از لقب عمادالدوله فرامرز گرفته است؛ 7 ولی اشتراک لقب عمادالدوله فرامرز با عمادالدوله علی بن بویه دیلمی باعث اشتباه هدایت شده و تصور کرده است عمادی، معاصر آل بویه بوده و تخلص خود را نیز از لقب علی بن بویه گرفته و به همین دلیل اشعار بسیاری از وی در مدح عمادالدوله دیلمی آورده، ضمن اینکه در همانجا، اشعاری در مدح طغرل سلجوقی نیز آورده است. 8 درحالی که اینها قریب به دو قرن از هم فاصله دارند و اینکه چرا هدایت دچار چنین اشتباهی شده، معلوم نیست؛ همچنین لقب استادالائمه که به عمادی داده شده، نیز به روشنی مشخص نیست آیا در شمار همان ستایش ها و صفاتی است که عوفی به دلخواه خود برای هر یک از شاعران می آورده یا واقعاً عمادی چنین لقبی داشته است ؟ 9 عمادالدوله فرامرز ازجمله حکمای شاعردوست بوده و به شعر علاقه بسیاری داشت؛ به همین دلیل شعرای فراوانی ازجمله عمادی، جذب دربار وی شده و او را مدح گفته اند. بعد از مرگ عمادالدوله فرامرز، شاعر از مازندران به عراق رفت و به خدمت سلطان طغرل سلجوقی ( 526 ـ 529ه ) رسید و در شمار مداحان دربار وی قرار گرفت. وی از سلطان هدایای بسیاری دریافت کرد؛ به همین دلیل دیوانش را با مدح این سلطان آغاز کرده است. 10 وی کسان دیگری چون طغرل بن ارسلان11 ( طغرل دوم ) و قوامی رازی از شعرای معروف سلجوقیان که شیعه بوده و منصب وزارت نیز داشت12 و اتابک جهان پهلوان ( زنده در 581 ) را مدح گفته است. باوجود ستایش های فراوان افراد گوناگون و با اینکه هنگام سفر از مازندران به عراق و زندگی در این شهر مورد توجه پادشاهان و امیران قرار گرفت، دچار فقر و تنگدستی بود. 13 سبک شعری غزنوی، همان روش شاعران قرن ششم است؛ یعنی افکار و مضامین باریک و دقیق را در عبارات روان و ترکیبات تازه می پروراند. هرچند معانی و مضامین خود را با مسائل دشوار علمی یا تصورات خارج از محیط طبیعی دور از ذهن همراه نمی کند، گاهی فهم اشعار او سبب تشبیهات و تعبیرات خاص می شود. در کل بیشتر اشعار وی از نوعی سادگی و روانی خاص برخوردار است و اشعار مبهم و پیچیده در آن کم است. او در مدح به نهایت کمال رسیده و این نوع قالب شعری را به مراحل تازه ای از اهمیت و توجه رسانده بود؛ زیرا شاعران قرن چهارم و پنجم، چیزی از مضامین طبیعی و عادی برای مدح نگذاشته بودند و شاعرانی که بعد از آنان می آمدند، برای یافتن مفاهیم جدید در مدح، چاره ای جز توسل به ذهن خلاق خود برای مبالغه ها و اغراق های شدید که با تصورات جدید همراه باشد، نداشتند و عمادی جزو همین شاعران بود14 که اوحدالدین انوری و سیدحسن غزنوی او را مدح و ستایش کردند. 15 در سال وفات وی اختلاف نظرها بسیار است. سال های 573، 16 582، 17 583 ه، 18 587، 19 و 593 ه را برای آن ذکر کرده اند؛ 20 اما از بین اینها شاید سال 583 ه به واقعیت نزدیک تر باشد. تنها اثر منسوب به وی دیوان اشعاری است که با اختلاف 2500 بیت21 و پنچ هزار بیت بیان شده است. 22

پی نوشت ها

[1] ـ لباب الالباب 2 / 257. 2 ـ راحة الصدور 57. 3 ـ تذکره روز روشن 568. 4 ـ آتشکده 103. 5 ـ مجمع الفصحاء 1 / 1287. 6 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی 82. 7 ـ تاریخ ادبیات در ایران 2 / 743. 8 ـ مجمع الفصحاء 1 / 889. 9ـ تاریخ ادبیات در ایران 2 / 743. 10 ـ راحة الصدور 210. 1
[1] ـ ریحانه الادب 4 / 204. 12 ـ تاریخ ادبیات در ایران 2 / 697. 13 ـ تاریخ ادبیات در ایران 2 / 743. 14 ـ تاریخ ادبیات در ایران 354. 15 ـ لغتنامه دهخدا 10 / 14389. 16 ـ تذکره روز روشن 568. 17 ـ آتشکده 204. 18 ـ راحة الصدور 57. 19 ـ لغتنامه دهخدا 10 / 14389. 20 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی 83. 2
[1] ـ فرهنگ بزرگان اسلام و ایران 396. 22 ـ مجمع الفصحاء 1 / 889.

دیگر منابع: الذریعه 9 / 766 و 8 / 25؛ فرهنگ سخنوران 3 / 654.

گلشاد حیدری

عماره ـ حسنی

عماره ـ حسنی (وفات 585ه )

ابوطاهر عمارة بن یحیی بن عمارة حسنی.

اطلاعات به جامانده از زندگی او اندک است. گفته اند در ادبیات و شعر سرآمد روزگار خود بود. اشعار و سروده های وی درنهایت زیبایی و بلاغت بود؛ ازاین رو به عنوان ضرب المثل از آن بهره گرفته می شد. او شعرهایش را در شهر بجایة ( شهری ساحلی در شمال آفریقا ) که از نظر نظامی شهری استراتژیک به شمار می آمد و نظامیان برای رفتن به جزیره های رومانی و مکان های دیگر از این شهر عبور می کردند و نیز محل فروش زنان اسیر و محل حل وفصل جنگ ها و نزاع ها بود، می سرود و به طبع این اوضاع در اشعار وی بروز می یافت.