او در زمان علی بن اسحاق بن غانیه ( م585ه ) در جزایر البار یا در شرق اندلس، در شهر بجایه به قضاوت اشتغال داشت. عمارة دختری به نام عایشه داشت که بانوی ادیب و فصیحی بود و از خط زیبایی نیز برخوردار بود. کتاب ثعالبی که در هیجده مجلد تدوین شده بود، به خط این بانو نوشته شد. او در پایان هر مجلد، قطعه ای از اشعار پدرش را آورده است. نسخه ای از این کتاب در خزانه سلطانیه در بجایه و نسخه ای دیگر در قسطنطنیه موجود است. عمارة در سال 585ه درگذشت. علم الفرائض1 و دیوان شعر آثار اوست. 2

پی نوشت ها

[1] ـ عنوان الدرایه 44. 2 ـ معجم المؤلفین 7 / 269.

طاهره روحانی

عماره ـ یمنی

عماره ـ یمنی (515 ـ 569 ه )

ابومحمد عمارة بن علی بن زیدان نجم الدین یمنی حکمی مذحجی فرضی.

در سال 515ه در شهری به نام مرطان از توابع تهامه یمن متولد شد. 1 پس از پشت سرنهادن دوران کودکی در سال 531ه برای کسب علم به شهر زبید رفت و در مدارس آن شهر به مدت چهار سال به تحصیل علم فقه پرداخت. عماره در سال 549ه به سفر حج رفت و حاکم مکه قاسم بن هاشم بن فلیته او را به عنوان رسول خود به مصر فرستاد و او در ماه ربیع الاول سال 550ه به مصر وارد شد که دوره حکومت فائز بن ظافر و وزیر وی صالح بن رزّیک بود. یمنی مدتی در مصر ماند؛ سپس به مکه بازگشت و از آنجا در سال 551ه به زبید رفت. وی پس از مدتی دوباره عازم سفر حج گردید و حاکم مکه برای بار دوم او را به مصر فرستاد و او در سال 552ه به مصر سفر نمود و در آنجا مقیم شد. عماره در مذهب تابع شافعی بود و به مذهب اهل سنت تعصب شدیدی داشت. منابع او را شاعر و ادیبی ماهر ذکر کرده اند که مورد احترام صالح بن رزّیک و فرزندانش بود و او نیز درباره آنان اشعار بسیاری سرود. پس از برافتادن حکومت عبیدیان به دست صلاح الدین ایوبی، عماره در مدح صلاح الدین اشعاری سرود؛ سپس در ضمن قصیده ای، شرح حال خود را به وی نوشت و آن را شکایه المتظلّم و نکایة المتألّم نامید که قصیده ای بدیع می باشد. 2 صفدی اشعار قابل توجهی از عماره را آورده است. پس از اندک مدتی از حکومت صلاح الدین، عماره با شماری از بزرگان اقداماتی برای بازگرداندن حکومت عبیدیان آغاز نمودند3 که سلطان پس از مطلع شدن از این اقدامات، آنان را در روز یکشنبه دوم ماه رمضان سال 569ه به بند کشید و در روز یکشنبه 26 ماه شعبان همان سال، آنان را به دار آویخت. 4 برخی عماره را به رفض و برخی دیگر به کفر و زندقه متهم نموده اند. آثار وی به شرح زیر می باشد: الوزراء الفاطمیین، الفرائض، سیرة نفیسة التی کان یعتقدها عوام مصر، 5 المفید فی اخبار زبید ( مختصر المفید فی اخبار زبید )، النکت العصریة فی اخبار الوزراء المصریه، أرض الیمن و تاریخها ( تاریخ الیمن )، دیوان شعر عماره که یکی از ادیبان آن را جمع و بر اساس حروف مرتب نموده، از این دیوان شعر، یک نسخه در دارالکتب المصریه موجود است، 6 طبقات الشعراء، 7 قصیدة فی النیل و مصر و زوال الفاطمیین، قصائد عن الاهرام، قصیدة فی صلاح الدین. 8

پی نوشت ها

[1] ـ طبقات الشافعیه ( اسنوی ) 2 / 320. 2 ـ وفیات الاعیان 3 / 431. 3 ـ الوافی بالوفیات 22 / 384. 4 ـ وفیات الاعیان 3 / 431. 5 ـ البدایة و النهایه 12 / 274. 6ـ الاعلام 5 / 37. 7ـ کشف الظنون 2 / 1103. 8ـ تاریخ الادب العربی ( بروکلمان ) 6 / 82.

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 20 / 592؛ النجوم الزاهرة 6 / 70؛ شذرات الذهب 4 / 234؛ صبح الاعشی 3 / 570 و 603 و 13 / 306؛ مرآة الجنان 3 / 295؛ ایضاح المکنون 2 / 53؛ کشف الظنون 1 / 310 و 2 / 1777 و 1977؛ الکامل فی التاریخ 11 / 396؛ العبر 3 / 58؛ دول الاسلام 300؛ حسن المحاضره 1 / 342؛ معجم المؤلفین 7 / 268.

سیدمهدی حسینی عربی

عمر ـ اردبیلی

عمر ـ اردبیلی (م570ه )

معین الدین ابوجعفر ( ابوحفص ) عمر بن محمد بن خضر اردبیلی.

در موصل متولد شد و پس از دوران کودکی و رشدونمو در دمشق سکنا گزید. 1 وی نزد مردم و حاکم وقت دمشق، نورالدین محمود بن زنگی از جایگاه و محبوبیت برخوردار بود. معین الدین ساخت مسجد جامع بزرگی را در موصل به نورالدین پیشنهاد داد. نورالدین هم خود او را متولی ساخت مسجد جامع کرد. ساخت مسجد در طول سه سال، حدود سال 568ه با هزینه ای افزون بر شصت هزار دینار به اتمام رسید. پس از ساخت مسجد، درحالی که حاکم در کنار دجله نشسته