و به محرمات دینی و منهیات اسلامی بی پروا بوده است و بعضی از اشعار او را گواه این بی پروایی او گرفته اند. هرچند بعضی دیگر از آنها دایر بر اخلاق و مواعظ و معانی مبتکره می باشند. 14 درباره سال وفات خیام در منابع اختلاف است و آن را در سال های 515، 517 و 525ه15 و در نیشابور ذکر کرده اند. آرامگاه خیام اکنون نزدیک نیشابور در جوار امامزاده محمد محروق می باشد. آثار و تألیفات خیام به شرح زیر است:

رساله ای در شرح مشکلات اقلیدس ( عربی )، رساله ای در طبیعیات، رساله ای در کلیّات وجود به زبان فارسی که برای فخرالملک بن مؤیدالملک نوشته است، رساله ای در کون و تکلیف ( عربی )، رساله ای در بیان زیج ملکشاهی، الضیاء العقلی در حکمت، رساله در تعیین مقدار طلا و نقره در اجسام سوخته شده ( عربی )، لوازم الامکنه، ترجمه فارسی خطبه ابن سینا در توحید، رساله در حلّ بعضی از مسائل جبر و مقابله ( عربی )، رساله وجود ( عربی )، رساله ای به زبان عربی در جواب سه سؤال که درباره با حکمت از او شده بود، نوروزنامه ( فارسی )، 16 رساله ای در موسیقی، 17 مساحت و مکعبات، میزان الحکم، رباعیات، 18 سلسلة الترتیب به فارسی که در آن از عرفان و تصوف دفاع کرده است. 19

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی 1 / 60. 2 ـ ریحانة الادب 2 / 198. 3 ـ سفینة البحار 2 / 760. 4 ـ گنج سخن 1 / 226. 5 ـ الکامل فی التاریخ 10 / 98. 6 ـ ریحانة الادب 2 / 198. 7 ـ تاریخ ادبیات در ایران ( صفا ) 2 / 310. 8 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی 1 / 60. 9 ـ الاعلام 5 / 38. 10 ـ تاریخ الحکماء الاسلام 138. 1
[1] ـ نزهة الارواح 394. 12 ـ روضات الجنات 5 / 311. 13 ـ الکنی و الالقاب 2 / 222. 14 ـ ریحانة الادب 2 / 198. 15 ـ طبقات اعلام الشیعه 2 / 210. 16 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران در زبان فارسی 1 / 60. 17 ـ الاعلام 5 / 38. 18 ـ ریحانة الادب 2 / 198. 19 ـ طبقات اعلام الشیعه 2 / 210.

دیگر منابع: تاریخ الحکماء 243؛ هدیة الاحباب 152؛ الذریعه 9 / 310، 5 / 87، 11 / 177، 12 / 85 و 18 / 130؛ یادداشت های قزوینی 1019؛ هدیة العارفین 1 / 782؛ فرهنگ سخنوران 200؛ فهرست منزوی 2 / 831؛ فرهنگ بزرگان 397؛ معجم المطبوعات العربیه 1 / 331 و 856؛ لغتنامه دهخدا 10 / 14423؛ معجم المؤلفین 7 / 269؛ تاریخ ادبیات ایران از آغاز تا امروز 57؛ تاریخ ادبیات در ایران در صفا 2 / 915.

سیدمهدی حسینی عربی

عمر ـ رازیعمر ـ رازی (م 559 ه )

ابوالقاسم عمر بن حسین بن حسن ضیاءالدین رازی.

وی پدر فخرالدین رازی و فردی فقیه، اصولی، متکلم، محدث، ادیب و صوفی بود. زبانی فصیح و نثری درنهایت حُسن داشت و خطیب شهر ری به شمار می رفت. ابوالقاسم علم کلام را نزد ابوالقاسم انصاری شاگرد امام الحرمین جوینی آموخت و بنا به نقل منابع در این علم به مراتب عالی رسید. رازی در علم کلام کتابی با عنوان غایة المرام فی علم الکلام تألیف نمود که در دو مجلد تدوین شده و از کتب نفیس اهل سنت در این زمینه به شمار می رود. وی در فصل پایانی این کتاب به فضایل ابوالحسن اشعری و پیروانش پرداخته و درنهایت از ابوالقاسم انصاری با عنوان شیخ و استاد خود یاد می کند. 1 پسرش فخرالدین محمد تحصیلات خود را نزد پدرش آغاز کرد و از شاگردان وی به شمار می رفت. 2 وفات رازی در سال 559 هجری واقع شد. 3

پی نوشت ها

[1] ـ طبقات الشافعیه الکبری 7 / 242. 2 ـ طبقات المفسرین ( سیوطی ) 100. 3 ـ هدیة العارفین 1 / 784.

دیگر منابع: طبقات الشافعیه ( ابن قاضی شهبه ) 2 / 15؛ معجم المؤلفین 7 / 282.

سیدمهدی حسینی عربی

عمر ـ زیدی

عمر ـ زیدی (442 ـ 539 ه )

ابوالبرکات عمر بن ابراهیم بن محمد زیدی علوی حسینی قرشی.

در سال 442ه در کوفه متولد شد و خاندانش از احفاد امام علی علیه السلام به شمار می روند. گفته اند او با سیزده واسطه به آن حضرت نسب می برد. ابوالبرکات پس از رشد و بالندگی به تحصیل علوم اسلامی روی کرد و در کوفه و بغداد به استماع حدیث پرداخت؛ سپس به بلاد شام سفر کرد و مدتی در دمشق و حلب اقامت گزید؛ بعد از آن به کوفه بازگشت و در محله ای به نام « سبیع » در مسجد ابواسحاق سبیعی به اقامه نماز پرداخت. او از استادانی چون ابوبکر خطیب، ابونقور و ابوبسری بهره جست و در فقه، حدیث، تفسیر، لغت و ادب معرفت کافی پیدا نمود. 1 زیدی زندگی سختی داشت، به اندک قانع و در فقر صابر بود. راجع به مذهب وی در منابع آمده است او در کلام زیدی مذهب و در فقه حنفی بود. از ابوالغنائم بن فرس نقل شده است: « عمر به طریقه جارودیه ( از فرق زیدیه ) عمل می کرد و او را ندیدم که از جنابت غسل کند ». ابوطالب بن هراس نیز گوید: « ابوالبرکات معتقد