میانشی این اثر را در سال 579ه در مکه خلاصه کرد. 13 این کتاب مشهورترین اثر وی می باشد که زمانی بین مردم پخش شده بود، تا اینکه ابوعمر عثمان بن صلاح شهرزوری فقیه دمشق، پس از آمدن به مکه همه جزوه ها را جمع آوری و در مدرسه اشرفیه تدریس می کرد. 14

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 5 / 53. 2 ـ کنز العمال 13 / 245. 3 ـ تنزیه الشریعه المرفوعة عن الاخبار الشنیعه 2 / 115. 4 ـ الاکمال 2 / 46. 5 ـ تاریخ الاسلام 41 / 120. 6 ـ تاریخ الاسلام 45 / 302، 277، 131 و 72. 7 ـ تاریخ الاسلام 46 / 205. 8 ـ تاریخ الاسلام 43 / 344 و 326. 9 ـ تذکرة الحفاظ 4 / 1453. 10 ـ سیر اعلام النبلاء 21 / 151. 1
[1] ـ تذکرة الحفاظ 4 / 1337. 12 ـ الاعلام 5 / 53. 13 ـ کشف الظنون 2 / 1575. 14 ـ معرفة علوم الحدیث 15.

دیگر منابع: معجم البلدان 5 / 239؛ المختصر الیه المحتاج من تاریخ ابن الدبیثی 118؛ الذریعه 19 / 25.

گلشاد حیدری

عمر ـ میلی

عمر ـ میلی (زنده در حدود ششصد هجری)

ابوحفص جمال الدین عمر بن حسان بن عیاض میلی.

تنها عمر رضا کحاله به نقل از بروکلمان وی را فاضل و دارای کتاب منقذ الحالک و عمدة المسالک دانسته که در حدود ششصد هجری زنده بوده است. 1

پی نوشت ها

[1] ـ معجم المؤلفین 7 / 280.

طاهره روحانی

عمر ـ نسفی

عمر ـ نسفی (46
[1] ـ 537ه )

ابوحفص عمر بن محمد بن اسماعیل نجم الدین نسفی سمرقندی.

در سال 461ه در شهر نسف دیده به جهان گشود. 1 بعد از گذراندن مراحل کودکی به تحصیل علم پرداخت. در کسب علم تلاش های فراوانی کرده و از استادان بسیاری بهره علمی برد. خود می گوید: « از حدود پنجاه استاد کسب علم کرده و حدیث شنیدم و از همه آنان اجازه نقل روایت شان را دریافت کردم ». 2 چنان که پیداست فردی سخت کوش بود و از استادانی چون اسماعیل بن محمد نوحی نسفی، ابوعلی حسن بن عبدالملک نسفی، مهدی بن محمد علوی، عبداللّه بن علی بن عیسی نسفی، ابومحمد بن محمد نسفی، حسین کاشغری، ابومحمد حسن بن احمد سمرقندی، علی بن حسن ماتریدی درس آموخته است. 3 او برای کسب علم و حدیث به بغداد رفت و از اسماعیل تنوخی و شماری دیگر استفاده کرد و همه آن روایات را در کتاب تطویل الاسفار لتحصیل الاخبار در همان شهر گردآوری کرد. 4 گفته شده است در مکه با زمخشری ملاقات داشته و بهره علمی برده است. 5 سمعانی می نویسد ابوحفص 29 حدیث برای من نقل کرد که هر کدام از آنها از یکی از استادانش بود. 6 از جمله شاگردان او که از او کسب علم کرده و حدیث نقل کرده اند می توان به محمد بن ابراهیم تُور بُشْتی، پسر خودش ابولیث احمد بن عمر و شماری دیگر اشاره کرد. 7 ابوحفص در علوم گوناگون مثل تفسیر، ادبیات، تاریخ، کلام، فقه، حدیث و شعر از تبحر بسیاری برخوردار بوده و از مفسران، محدثان و فقهای سرشناس مذهب حنفیه به شمار می رفت. به دلیل تخصص در علوم گوناگون، او را ذوالفنون می خواندند. در شعر از طبع و استعداد خوبی برخوردار بود که حاصل آن نگارش چند کتاب در شعر می باشد. 8 او کتاب های بسیاری به نگارش درآورده، به طوری که گفته اند بیش از صد عنوان کتاب در موضوع های گوناگون مثل فقه، کلام، تفسیر، شعر، حدیث و علوم دیگر نوشته است. 9 طبق اذعان و تأیید شماری از صاحب نظران، در کتاب های تألیفی ابوحفص، اشتباه و اوهام فراوانی وجود دارد و اسناد بسیاری از روایات سست و ضعیف است. گفته اند او هم مثل کسانی که حرص تألیف کتاب دارند ولی در پی فهم محتوای آن نیستند، علاقه وافری به گردآوری حدیث داشت، اما دقت چندانی در فهم و درک آنها به خرج نمی داد؛ ازاین رو شمار کتاب های او زیاد است، ولی در بیشتر آنها سخنان بی پایه وجود دارد. 10 ابوحفص سمرقندی بعد از سال ها تلاش در یادگیری و جمع آوری حدیث و تألیفات فراوان در زمینه های گوناگون، به ویژه ترویج و تبلیغ مذهب حنفیه، عاقبت در سال 537ه در شهر سمرقند درگذشت. 11 بعضی از تألیفات او که در منابع به ثبت رسیده است عبارت اند از: طلبة الطلبه، این کتاب در معنا و شرح اصطلاحات و الفاظ کتاب های فقهی حنفیه و موجود است، الاکمل الأطول، در تفسیر و به صورت خطی در چهار مجلد موجود است، یواقیت المواقیت، در فضایل ماه ها و ایام سال به رشته تحریر درآمده است، تعداد شیوخ عمر، در این کتاب مؤلف به ذکر 150 نفر از استادان و شیوخ خود پرداخته است، الاِشعار بالمختار من الاشعار، کتاب شعر و در بیست جزء می باشد، نظم الجامع الصغیر، در شرح