دیگر منابع: هدیة الاحباب 211؛ الکنی والالقاب 2 / 435؛ دایرة المعارف الشیعیة العامه 10 / 16؛ فرهنگ بزرگان 420؛ دایرة المعارف الاسلامیه الشیعه 12 / 245؛ لغتنامه دهخدا 1 / 402؛ طبقات اعلام الشیعه 3 / 64؛ أمل الآمل 2 / 217؛ منتهی المقال 5 / 206؛ تأسیس الشیعه 181؛ مجالس المؤمنین 1 / 87؛ هدیة العارفین 1 / 821.

کریم حسنی

فضل بن احمد

فضل بن احمد (زنده در 558ه )

فضل بن احمد بن خلف.

از ابعاد زندگی فضل، اطلاعاتی در منابع وجود ندارد؛ اما اثر ایشان رساله فلسفی می باشد که از سه گفتار تشکیل شده است: درباره دانایی خدا، حرکت، سکون، عقل، نفس، طبیعت و عنصر؛ ترجمه گفتار گذشته به فارسی؛ عدة العقول و عمدة المعقول درباره شرح مبانی اصول در سه فصل به عربی. فضل بن احمد تا سال 558ه در قید حیات بوده است. 1

پی نوشت ها

[1] ـ فهرست نسخه های خطی فارسی 2 / 791.

کریم حسنی

فضل ـ بیهقی

فضل ـ بیهقی (قرن ششم هجری)

ابوالبرکات فضل بن علی بن فضل بن طاهر بیهقی علوی مجدالدین.

بنا به نوشته ابن فندق نسب وی با پانزده واسطه به امیرالمؤمنین علیه السلاممی رسد. ابوالبرکات را فردی بزرگوار، باورع و زاهد توصیف کرده اند. 1 وی از بیهق بود و از فضلا و حکمای روزگار خویش به شمار می رفت. در شعر دستی داشت و از بلاغت و فصاحت خاصی برخوردار بود. اشعارش را شیرین و نمکین توصیف کرده اند. 2 نفیسی نوشته است او از شاعران دوران حکومت سلجوقیان در قرن ششم هجری است. 3 پاره ای از سروده های شاعر در مدح تاج الدین حاکم خراسان بوده و در مجمع الفصحاء آمده است. 4 مجموعه اشعار وی را آقابزرگ تهرانی با عنوان دیوان ابی البرکات بیهقی ذکر کرده است. 5

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بیهق 246. 2 ـ مجمع الفصحاء 1 / 1 / 318. 3 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 88. 4 ـ مجمع الفصحاء 1 / 1 / 318. 5 ـ الذریعه 9 / 37.

دیگر منابع: فرهنگ سخنوران 15؛ لباب الالباب 469.

اسماعیل اسماعیلی

فضل ـ طبرسی

فضل ـ طبرسی (حدود470 ـ 548ه )

ابوعلی فضل بن حسن بن فضل طبرسی سبزواری رضوی.

برخی وی را اهل طبرستان و برخی دیگر اهل تفرش ( در استان مرکزی ) می دانند؛ 1 ولی از آنجا که ابن فندق « طبرس » را مکانی بین کاشان و اصفهان و فضل را از مردم این محل می داند2 که منظور همان تفرش است، نظر دوم تأیید می گردد. بر اساس آنچه در مجمع البیان آمده و نگارش این کتاب در شصت سالگی بوده و سال پایان آن را نیز 530ه ذکر نموده است، 3 می توان زمان تولدش را دهه شصت قرن پنجم گمانه زد؛ چنان که از کتاب جوامع الجامع نیز چنین چیزی به دست می آید. 4 او که دوران رشد و بالندگی اش را در طوس پشت سر نهاده بود، در سال 523ه به سبزوار سفر کرد و تا پایان عمر در آنجا ماندگار شد و بیشتر تألیفات خود را در آنجا به رشته تحریر درآورد؛ به طوری که از نوشته هایش برمی آید، در علوم گوناگون دستی داشته است. ابن فندق وی را در علم نحو یکتا و بی مانند در عصر خود و کتاب المقتصد را گواه آن می دانسته و می افزاید اشعار بسیاری داشته که در دوران جوانی سروده است. همچنین طبرسی را از دانشمندان سرشناس در علوم جبر، مقابله و حساب به شمار آورده5 و این عالم بزرگوار در فقه مجتهد، 6 در کلام صاحب رأی7 و در تفسیر حجت برای شیعیان بوده است. 8 از محضر علمای بسیاری دانش، آموخت ازجمله: ابوعلی حسن بن محمد بن حسن طوسی پسر شیخ طوسی، 9 ابوالوفاء عبدالجبار بن عبداللّه بن علی نیشابوری رازی ملقب به مفید رازی که از شیخ طوسی روایت می کرده است، 10 حسن بن حسین بن بابویه قمی رازی جد شیخ منتجب الدین، موفق الدین حسین بن فتح واعظ بکرآبادی جرجانی، 11 ابوالفتح عبداللّه بن عبدالکریم بن هوازن قشیری که صحیفه رضا علیه السلامرا از او روایت کرده12 و موفق بن عبداللّه عارف نوقانی از علمای عامه. دانش آموختگان مکتب وی نیز بسیارند که برخی از آنان عبارت اند از: فرزندش رضی الدین ابونصر حسن بن فضل بن حسن طبرسی صاحب کتاب مکارم الاخلاق، 13 ابوجعفر محمد بن علی بن شهر آشوب، 14 شیخ منتجب الدین علی بن عبیداللّه بن حسن بن حسین بن بابویه قمی، 15 ضیاءالدین فضل اللّه بن علی بن