الانوار 10. 17 ـ مجله تراثنا 35 / 165. 18 ـ طبرسی و مجمع البیان 1 / 15 به بعد. 19 ـ النقض 285. 20 ـ فهرست منتجب الدین 144. 2
[1] ـ مجالس المومنین 1 / 490. 22 ـ تاریخ بیهق 242. 23 ـ روضات الجنات 5 / 357؛ کشف الحجب و الاستار 92. 24 ـ ریاض العلماء 4 / 340. 25 ـ مجمع البیان 1 / 10. 26 ـ تأسیس الشیعه 340؛ الامان 59. 27 ـ الذریعه 2 / 39. 28 ـ جوامع الجامع 1 / 2. 29 ـ الذریعه 17 / 244. 30 ـ شرح لمعه 7 / 353؛ الذریعه 5 / 257. 3
[1] ـ الذریعه 15 / 230. 32 ـ اعیان الشیعه 8 / 398. 33 ـ الذریعه 16 / 67. 34 ـ معالم العلماء 135. 35 ـ مکیال المکارم 1 / 217. 36 ـ ریحانة الادب 4 / 40. 37 ـ مجله تراثنا 5 / 55. 38 ـ معالم العلماء 135. 39 ـ وسائل الشیعه 30 / 186. 40ـ ریاض العلماء 4 / 340. 41ـ شهداء الفضیله 45. 42 ـ هدیة العارفین 1 / 820. 43 ـ جامع المقاصد 1 / 18. 44 ـ تاریخ بیهق 242.

دیگر منابع: فهرست نسخه های خطی 1 / 21، 2 / 32، 2 / 51، 1 / 121 و 1 / 368؛ جامع الرواة 2 / 4؛ کشف الظنون 1 / 611؛ کشاف الفهارس 143؛ مصادفة الاخوان 27؛ الاعلام 5 / 148؛ حیاة قطب الدین الراوندی 43؛ الحدیقة الهلالیه 66؛ فرهنگ بزرگان 416؛ الصراط المستقیم 2 / 98؛ عوالی اللئالی 1 / 20؛ هدیة الاحباب 213؛ تنقیح المقال 2 / 7؛ تاریخ العلماء عبر العصور المختلفه 432؛ طبقات مفسران شیعه 1 / 224؛ تاریخ ادبیات در ایران 2 / 259؛ معجم المفسرین من صدر الاسلام حتی العصر الحاضر 1 / 420؛ طبقات اعلام الشیعه 2 / 281؛ مشاهیر دانشمندان اسلام 3 / 436؛ منتهی المقال 5 / 194؛ ریاض الجنه 1 / 486؛ لغتنامه دهخدا 9 / 13539؛ فهرست کتاب های چاپی عربی 74، 257، 789، 945؛ الاستبصار 1 / 2؛ سنن النبی 25؛ الکنی و الالقاب 2 / 444؛ الفوائد الرضویه 350؛ معجم المؤلفین 8 / 66؛ أمل الآمل 2 / 216؛ ایضاح المکنون 2 / 433.

کریم حسنی

فقیه سلطان

فقیه سلطان سلطان ـ مقدسی

قاسم ـ حریری

قاسم ـ حریری (446 ـ 515ه )

ابومحمد قاسم بن علی بن محمد بن عثمان حریری ( ابن حریری ) بصری حرامی.

حریری در مشان ( شهری واقع در بصره کنونی ) و در محله ای به نام بنوحرام در سال 446ه به دنیا آمد؛ به همین سبب به حرامی و به دلیل شغل حریرفروشی آبا و اجدادش، به حریری شهرت یافت. 1 ابومحمد در زادگاهش مشغول تحصیل شد و ادبیات را نزد ابوالحسن علی بن فضال مجاشعی و ابوالقاسم فضل بن محمد قصبانی، فقه را پیش ابواسحاق ابراهیم بن علی شیرازی و ابونصر عبدالحسین بن محمد بن صباغ ( دو فقیه نامدار شافعی )، حساب و فرایض را در محضر ابوالفضل همدانی و ابوحکیم خبری یاد گرفت و نزد ابوالقاسم حسین بن احمد بن حسین باقلانی و ابوتمام محمد بن حسن بن موسی به استماع حدیث پرداخت. 2 قاسم بعد از کسب علم از محضر استادان، خود به عنوان یکی از ادبا و فضلای بزرگ عصر خویش به شمار آمد و در نهایت فصاحت و بلاغت، کتاب مشهور مقامات را به رشته تحریر درآورد. از شاگردانش که برخی شرح و حاشیه بر مقامات داشته و عده ای در محضرش درس گرفتند، می توان به ابن خشاب، فرزندش ابوالقاسم عبداللّه و محمد بن اسعد عراقی اشاره نمود. 3 عمده شهرت حریری در نحو و بلاغت و ادبیات عرب می باشد و کتابش معروف ترین مقامه در زبان عربی است و در گذشته از متون درسی بوده و به زبان های فارسی، ترکی و لاتینی ترجمه شده است. 4 ابومحمد منصب دیوانی گزید و صاحب خبر بصره در زمان خلافت المسترشد باللّه عباسی را بر عهده داشته است. 5 حریری دارای هوش و ذکاوت فوق العاده6 و یکّه تاز فن بلاغت در روزگار خویش بوده است؛ 7 به گونه ای که از او با عنوان پرچمدار فصاحت و بلاغت یاد می کنند. 8 در طی حدود هفتاد سال از عمر خویش، تنها به بغداد و حجاز سفر کرد و بیشتر در زادگاهش سکونت داشت. سرانجام در سال 515 یا 516ه در بصره چشم از جهان فرو بست. 9 آثار و تألیفات حریری عبارت اند از: دُرّه الغوّاص فی اوهام الخواص، کتابی درباره لغات و تعبیرات غلط عربی در روزگار مؤلف بوده است؛ الرسائل، نمونه ای از نثر مصنوع و متکلف در عصر مصنف است که نشانه ذوق و بلاغت به شمار می رفته که بارزترین آن دو نامه سینیه و شینیه می باشد؛ مُلحة الاعراب، قصیده ای به وزن رجز در نحو است که حریری به درخواست ابن تلمیذ آن را به نظم درآورده است؛ شرح ملحة الاعراب، هم خودش و هم دیگران شرح هایی دارند؛ دیوان شعر، ظاهرا از این دیوان اثری باقی نمانده است، ولی نمونه هایی از آن را در منابعی چون در معجم الادباء می توان یافت؛ الفرق بین الضاد و الظاء، نسخه ای از آن در کتابخانه برلین موجود است؛ مقامات، شاهکار حریری، مقامات اوست که از مهم ترین آثار منثور عربی است که تأثیر شگرف در ادب عربی و فارسی نهاد و مورد توجه و تقلید نویسندگان واقع شد و شرح های بسیاری بر آن نوشتند. کتاب مقامات مورد تحسین زمخشری، عالم و ادیب بزرگ اهل سنت واقع شده است. 10