با عمادی شهریاری، شاعر معروف این عصر مراوده داشته است. 8 عوفی درباره تخلص بدرالدین به « قوامی » معتقد است؛ چون در خدمت قوام الدین طغرایی بوده و او را ستوده است، چنین نسبتی به وی داده اند. 9 سرانجام این شاعر فارسی سُرای شیعه ـ حدوداً ـ پیش از سال 560 ه درگذشت و از خود سروده های بسیاری بر جای نهاد. بخشی از مجموعه سروده های این شاعر نامدار ایرانی را مرحوم میرجلال الدین حسینی اُرموی جمع آوری و پس از تصحیح و تحقیق در سال 1334ش در چاپخانه سپهر به چاپ رسانید. این مجموعه اشعار، با نام دیوان شرف الشعرا بدرالدین قوامی رازی هم اکنون موجود است.

پی نوشت ها

[1] ـ مجالس المؤمنین 2 / 616. 2 ـ تاریخ ادبیات ایران 2 / 697. 3 ـ همان 696. 4ـ لباب الالباب 723. 5 ـ تاریخ ادبیات ایران 2 / 697. 6 ـ مجالس المؤمنین 2 / 616. 7 ـ الذریعه 9 / 890. 8 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 84. 9 ـ لباب الالباب 723.

دیگر منابع: مجمع القصحاء 1 / 3 / 1701؛ فرهنگ سخنوران 476؛ دیوان قوامی رازی؛ مشاهیر شعراء الشیعه 1 / 232 و 233؛ گنج سخن 288 ـ 291؛ لغتنامه دهخدا 11 / 15684؛ فرهنگ فارسی معین 6 / 1480.

علی محمدی یدکللّه

کافی بخارایی

کافی بخارایی سعد الدین ـ بخاری کبود جامه نصرة الدین ـ استرآبادی

کوشککی ـ قاینی

کوشککی ـ قاینی (پس از 552ه )

کوشککی قاینی معروف به حکیم شرف الشعرا.

نویسنده و شاعری فارسی گوی از خطه خراسان که در سده ششم هجری و در عصر سلجوقیان زندگی می کرد. 1 زمان ولادتش معلوم نیست؛ ولی اهل « قاین » بود و در « کوشکک » می زیست. خود نیز در مصرعی بر این موضوع تصریح کرده است: « اصلت به قاین است و نشستت به کوشکک ». وی زمانی که در بلخ اسیر غزها بود، در قطعه شعری خود را از اهالی « جام باخرز » معرفی کرده است.

قاین را در آن روزگاران از توابع « جام خرز » می دانستند و احتمالاً کوشکک نیز از توابع بلخ و همگی از توابع خراسان بزرگ بوده است. 2 لقب « حکیم شرف الشعرا » را به دلیل ادب ورزی و سروده هایش دریافت کرد. هجو و هزل ویژگی منحصر شعرش بود. برای همین او را « هزّال » نیز گفته اند. این شاعر شوخ طبع و شیرین زبان از ندیمان و نزدیکان سلطان سنجر ( حکومت 51
[1] ـ 552 ) به شمار می آمد. وی بخشی از اشعارش را در شأن این سلطان سلجوقی سرود. در سال 548ه پس از شکست سلطان سنجر از غزها و اسارتش به دست آنها او نیز اسیر شد. وی در مصرعی از اسارت خود به دست غزها سخن گفته است. او بیشتر هزلیاتش را درباره کسانی سرود که در جنگ با غزها به سلطان سنجر بی وفایی کردند. 3 اطلاع دقیقی از زمان و چگونگی مرگ او در دست نیست؛ اما از قراین موجود می توان فهمید تا نیمه دوم قرن ششم هجری ـ یعنی پس از مرگ سلطان سنجر در سال 552ه ـ زنده بوده است. برای این شاعر و نویسنده عصر سلجوقیان، دیوان شعری4 برشمرده اند که در کتاب های تذکره نویسی قطعه هایی از اشعار آن دیده می شود.

پی نوشت ها

[1] ـ لباب الالباب 169. 2 ـ تاریخ بیهقی 3 / 1591 و 1593. 3 ـ لغتنامه دهخدا 11 / 16513. 4 ـ الذریعه 9 / 924.

دیگر منابع: فرهنگ سخنوران 492؛ مجمع الفصحا 1 / 3 / 1737.

علی محمدی یدکللّه

کیکاوس ـ دیلمی

کیکاوس ـ دیلمی (قرن ششم هجری)

امیر کیکاوس بن دشمن زیار بن کیکاوس دیلمی طبری.

از عالمان شیعی سده ششم هجری که در شمال ایران می زیست. کیکاوس، نامی فارسی مرکب از « کی » به معنای عادل و « کاوس » به معنای اصیل و نجیب است1 که بر این نویسنده ایرانی نهاده شد. وی از سلسله آل زیار بود که از سال 226 تا 435ه بر بخش های شمالی ایران حکومت می کردند. 2 زمان دقیق ولادتش معلوم نیست؛ اما به یقین در نیمه نخست قرن ششم هجری زنده بوده است؛ زیرا منتجب الدین رازی متولد 504 و متوفای حدود ششصد هجری، از او اجازه روایت داشته است. 3 کیکاوس بیشتر در دیلم ( گیلان ) و طبرستان ( مازندران ) زندگی می کرد؛ به همین دلیل به « دیلمی طبری » منسوب و مشهور است. پدرش « دشمن زیار » نام داشت. 4 منابع موجود، ویژگی هایی را برای کیکاوس دیلمی شمرده اند که برخی از آنها عبارت اند از: فرمانروایی، زهد، دانایی و کشته شدن در راه خدا. شاگردش ابن بابویه رازی نخست او را « امیر شهید » می نامد، آن گاه با