نمونه سبک شعرای عراق از او مانده است؛ به همین دلیل مضامین او از مضامین ظهیر فاریابی دقیق تر و به مضامین اثیر اخسیکتی نزدیک تر از دیگران است. دیوان او شامل پنج هزار بیت در دست است. 9 زمان مرگ او را بین سال های 568 تا 594ه ذکر کرده اند؛ ولی ذبیح اللّه صفا سال 586 را قریب به تحقیق دانسته است. 10

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ ادبیات در ایران 2 / 721. 2 ـ آتشکده آذر 1 / 105. 3 ـ تاریخ ادبیات در ایران 2 / 721. 4 ـ تذکرة الشعراء 115. 5 ـ دانشمندان آذربایجان 467. 6 ـ تاریخ ادبیات در ایران 2 / 721. 7 ـ دانشمندان آذربایجان 467. 8 ـ لباب الالباب 406. 9 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 107. 10 ـ تاریخ ادبیات در ایران 2 / 721.

دیگر منابع: گنج سخن 2 / 20؛ ریحانة الادب 5 / 222؛ تاریخ گزیده 749؛ هفت اقلیم 3 / 306؛ فرهنگ سخنوران 513؛ الذریعه 9 / 969؛ سخن و سخنوران 578.

محمود هیئتی

محسن ـ حمصی

محسن ـ حمصی (543ه )

ابوالعلاء محسن بن احمد بن حسین ازدی حمصی.

در منابع ذکری از ابوالعلاء به میان نیامده و تنها عماد کاتب اصفهانی از او یاد کرده که وی شاعری از اهل حمص شهری در شام بوده است و از وحیش شاعر نقل می کند در سال 543ه وفات کرده است. به گفته وحیش، ابوالعلاء سه فرزند داشت که بعد از مرگش تصمیم می گیرند دیوان شعر او را به عنوان ارث سه قسمت کنند. وحیش به نصیحت آنان می پردازد تا از این کار دست بردارند؛ ولی فرزندان ابوالعلاء توجه نکرده و دیوان پدر خود را به سه قسمت تقسیم می کنند. پس از آن در حفظ آن نیز کوتاهی کرده و درنتیجه دیوان پدر را از بین می برند. 1 چنان که گذشت تنها اثر شناخته شده ابوالعلاء دیوان شعر اوست.

پی نوشت ها

[1] ـ خریدة القصر ( قسم شعراء الشام ) 1 / 402.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 8 / 181.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محفوظ ـ کلوذانی

محفوظ ـ کلوذانی (432 ـ 510ه )

ابوالخطاب محفوظ بن احمد بن حسن کلوذانی بغدادی أزجی.

اصل او از کلواذی قریه ای در حومه بغداد است. 1 وی در دوم شوال 432 در بغداد متولد شد و ادیب، فقیه، اصولی، متکلم، شاعر و از بزرگان حنابله و از فقهای بغداد و مردی ثقه و عابد و پرهیزگار خوش اخلاق و خوش مشرب بود و اشعاری ناب و دلنشین داشت. 2 ابن رجب بعضی از اشعار او را نقل کرده و او را به کثرت تحقیق و دقت در مسائل فقه و اصول توصیف کرده است. نظرات و فتاوای فقهی او نیز با دیگران تفاوت داشته و منحصر به فرد بود که ابن رجب به بسیاری از آنها اشاره نموده است. 3 از استادان او ابویعلی محمد بن حسین بن فرّاء، حسن بن علی جوهری، محمد بن حسین جازری، ابوطالب محمد بن علی بن فتح عشاری، ابوالفضل بن کوفی، ابوجعفر محمد بن مسلمه، ابوحسین بن مهتدی و حسن بن غالب بن مبارک است. 4 ابن ناصر، سلفی، ابومعمّر مبارک بن احمد بن عبدالعزیز أزجی انصاری، وفاء بن أسعد ترکی، ابوالفتح بن شاتیل، شیخ عبدالقادر جبلی و محمد بن علی بن خضیر صیرفی نیز از جمله شاگردان او هستند. 5 کلوذانی بسیاری از شنیده های خود را به نگارش درآورده و تصنیفات او در فقه، اصول و مسائل اختلافی است. وی درنهایت، در جمادی الآخر 510ه در 78 سالگی از دنیا رفت و در جامع القصر بغداد، کنار احمد بن حنبل دفن شد. آثارش عبارت اند از: الهدایه در فروع فقه حنبلی، الخلاف الکبیر که الانتصار فی مسائل الکبار نیز نامیده شده است، الخلاف الصغیر یا رؤوس المسائل، التهذیب در واجبات، التمهید در اصول فقه، العبادات الخمس، مناسک الحج، قصیده دالّیه و مقطعات دیگری از شعر6 و عقیدة اهل الاثر منظومه ای کوچک که به چاپ رسیده است. 7

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 5 / 327. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 348. 3 ـ الذیل علی طبقات الحنابله 3 / 116 ـ 127. 4 ـ المستفاد من ذیل تاریخ بغداد 226. 5ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 348؛ الذیل 3 / 116 ـ 127؛ الانساب 5 / 90. 6ـ الذیل علی طبقات الحنابله 3 / 116. 7 ـ الاعلام 5 / 291.

دیگر منابع: العبر 2 / 395؛ البدایة و النهایة 12 / 180؛ النجوم الزاهره 5 / 212؛ شذرات الذهب 6 / 27؛ الکامل فی التاریخ 10 / 524؛ تاریخ الاسلام 35 / 251؛ المنتظم 17 / 152؛ دول الاسلام 263؛ طبقات الحنابله ( ابن ابی یعلی ) 2 / 258؛ مرآة الجنان 3 / 152؛ اللباب فی تهذیب الانساب 3 / 107؛ کشف الظنون 2 / 2031؛ ایضاح المکنون 1 / 130، 321، 341 و 547 و 2 / 312 و 721؛ هدیة العارفین 2 / 6؛ معجم المؤلفین 8 / 188.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی