محمد ـ ابن ترکانمحمد ـ ابن ترکان (م553ه )

ابویعلی محمد بن سعد بن محمد بن ترکان.

درباره وی اطلاعات چندانی در دست نیست. از مجموع اطلاعات ابن دبیثی و ابن جزری به دست می آید وی از استادان فن قرائت بوده و به تدریس آن اشتغال داشته است. ازجمله شاگردان وی، نوه اش یحیی بن ربیع بن سلیمان واسطی ( م606ه )، یوسف بن مظفر بن فاخر ( م581ه ) 1 و محمد بن احمد بن بختیار واسطی ( م 605ه ) 2 را می توان نام برد. ابویعلی در جمادی الاول سال 553ه از دنیا رفت و اثری در فن قرائت از خود بر جای گذاشت. 3

پی نوشت ها

[1] ـ المختصر المحتاج الیه من تاریخ ابن الدبیثی 285 و 388. 2 ـ غایة النهایه 2 / 56. 3 ـ معجم المؤلفین 10 / 20 ـ 21.

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 21 / 486 و 438.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ ابن حمدون

محمد ـ ابن حمدون (495 ـ 562ه )

ابوالمعالی محمد بن حسن بن محمد ملقب به کافی الکفاة و مشهور به ابن حمدون.

ادیب شاعر و کاتب بغدادی که در ماه رجب سال 495ه متولد شد. خاندانش مشهور به علم و فضل بودند و پدر و دو برادرش ابونصر و ابوالمظفر نیز به کار کتابت و ادب اشتغال داشتند. 1 ابن حمدون از همان کودکی و در سال 510ه نزد اسماعیل بن فضل جرجانی دانش آموخت؛ 2 سپس در زمان خلافت المقتفی لامراللّه ( 530 ـ 555ه )، شغل دیوانی گرفت و به مقام عارض العسکر، محاسب یا بازرس سپاه رسید. 3 ابن حمدون پس از آن در شمار نزدیکان المستنجد ( خلافت 555 ـ 566ه ) درآمد و با او در باب ادب مشورت می نمود. او سرانجام از جانب خلیفه به ریاست دیوان زمام که متصدی نظارت عالی بر امور مالی بود، منسوب شد. 4 ازجمله کسانی که از او بهره علمی برده اند، می توان به فرزندش ابوسعد حسن، احمد بن طارق و احمد بن حسن عاقولی اشاره کرد. 5 صفدی درباره خصوصیات اخلاقی او می نویسد: فردی خوش اخلاق و خوش معاشرت بود. 6 او کتابی به نام التذکرة الحمدونیه تألیف نمود. ابن خلکان این اثر را از بهترین آثار و شامل تاریخ، ادب، نوادر و اشعار دانسته و می نویسد: « از متأخران کسی به مانند این کتاب ننوشته است. ابن حمدون در این کتاب به نقل برخی حکایات و روایات تاریخی پرداخته که خلیفه المستنجد با دیدن برخی از این روایات، آن را حمله مستقیم به دستگاه خلافت عباسی پنداشت؛ لذا او را از منصبش عزل و به زندان افکند ». 7 او سرانجام در ماه ذی القعده سال 562ه در زندان درگذشت و در مقابر قریش در بغداد دفن شد. 8 او شعر نیز می سرود و کتبی بعضی از اشعار او را آورده است. 9

پی نوشت ها

[1] ـ وفیات الاعیان 4 / 380. 2 ـ المختصر المحتاج الیه 15 / 19. 3ـ وفیات الاعیان 4 / 380. 4 ـ الوافی بالوفیات 2 / 357. 5 ـ المختصر المحتاج الیه 15 / 19. 6 ـ الوافی بالوفیات 2 / 351. 7 ـ وفیات الاعیان 4 / 380. 8 ـ المنتظم 18 / 175. 9 ـ فوات الوفیات 3 / 323.

دیگر منابع: مجمع الآداب 2 / 415؛ الاعلام 6 / 85؛ مفتاح السعاده 1 / 209؛ النجوم الزاهره 5 / 374؛ مرآة الجنان 3 / 278؛ البدایة و النهایه 12 / 253؛ دایرة المعارف الاسلامیة 1 / 144؛ شذرات الذهب 4 / 206؛ کشف الظنون 1 / 383؛ الذریعه 4 / 26؛ هدیة العارفین 2 / 95؛ معجم المؤلفین 9 / 217.

محمود هیئتی

محمد ـ ابن سعد

محمد ـ ابن سعد (حیات 516ه )

ابوبکر محمد بن سعد بن زکریا بن عبداللّه بن سعد، مشهور به ابن سعد.

درباره وی اطلاعات چندانی در دست نیست. ابن ابّار می نویسد: وی اهل دانیه اندلس و در همانجا ساکن بود. در دانش پزشکی و بعضی از علوم متداول آن روزگار ورود داشت و تا سال 516ه در قید حیات بود. وی دارای اثری به نام التذکره می باشد که به سعدیّه نیز شهرت دارد. 1

پی نوشت ها

[1] ـ التکملة لکتاب الصله 1 / 340.

دیگر منابع: الاعلام 6 / 137؛ معجم المؤلفین 10 / 20.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ ابن ضجه

محمد ـ ابن ضجه (572ه )

ابوالمحاسن محمد بن محمد بن عبدکان مشهور به ابن ضجّه.

درباره وی اطلاعات چندانی در دست نیست. ابن دبیثی در تاریخ خود، وی را مشهور به ابن ضجّه و نام جدش را عبدکان نوشته است؛ 1 درحالی که بعضی از منابع متأخر، نامش را محمد بن محمد بن عبد، 2