و اسماعیل پاشا شهرتش را ابن فتحه خوانده است. 3 به هر حال وی ظاهرا اهل بغداد4 و از مقریان برجسته و نیک روزگار خویش بود و به نوشته ابن دبیثی، وی بخشی از قرائت را نزد استادان برجسته ای همچون مبارک بن حسین غسّال و ابوسعد محمد بن عبدالجبار حریمی فرا گرفت و خود نیز به زودی از چهره های سرشناس این فن گردید و کرسی تدریس برپا ساخت و شاگردانی را تربیت کرد که از آن میان می توان به عبدالوهاب بن بزغش اشاره کرد. 5 صفدی از رجال نویسان اهل سنت، ابن ضجه را از علمای شافعی و اشعری مسلک خوانده است. 6 وی در سال 572ه از دنیا رفت و اثری با عنوان نور الحجة و ایضاح المجقه در علم اصول را از خود بر جای گذاشت. 7

پی نوشت ها

[1] ـ المختصر المحتاج الیه 66. 2 ـ کشف الظنون 2 / 1982. 3 ـ هدیة العارفین 2 / 98. 4 ـ الاعلام 7 / 25. 5 ـ المختصر المحتاج الیه 66. 6 ـ الوافی بالوفیات 1 / 166 ـ 167. 7 ـ کشف الظنون 2 / 1982.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 11 / 241.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ ابن فاطر

محمد ـ ابن فاطر (قرن 6ه )

محمد بن محمد بن عبداللّه بن فاطر مشهور به ابن فاطر.

درباره وی اطلاعات چندانی در دست نیست. در منابع کهن، تنها ابن طاووس ( م664ه ) از وی نام برده و دعای عهد امام عصر علیه السلام را از کتاب المجموع او نقل کرده است. ابن فاطر نیز آن را از استادش ابوجعفر محمد بن علی بن زقاق قمی شنیده و روایت نموده است. 1 تاریخ دقیق حیات و وفات ابن فاطر معلوم نیست؛ اما آقابزرگ به استناد قرائنی وی را در زمره علمای سده ششم هجری دانسته است؛ 2 بنابراین ابن فاطر را باید از دانشمندان شیعه به شمار آورد.

پی نوشت ها

[1] ـ مهج الدعوات و منهج العبادات 397. 2 ـ طبقات اعلام الشیعه 2 / 285.

دیگر منابع: الذریعه 5 / 35 و 20 / 53؛ بحار الأنوار 83 / 59؛ مستدرکات علم رجال الحدیث 7 / 229؛ معجم المؤلفین 11 / 238؛ کتابخانه ابن طاووس 385؛ مستدرک الوسائل 5 / 60؛ معجم احادیث الامام المهدی ( عج ) 3 / 336.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ ابوغالبمحمد ـ ابوغالب (م 597ه )

ابوغالب محمد بن مبارک بن محمد بن محمد بن میمون.

در محرم سال 5231 و به قولی 529ه در بغداد متولد شد. وی ادیب و از شاگردان ابومحمد عبداللّه بن خشاب نحوی لغوی ( م567ه ) بود و اشعار بسیاری نزد او خواند. 2 ابن ساعی نیز در کتاب لطائف المعانی خود از او یاد کرده و اشعاری از او آورده است. 3 تنها اثر او کتابی با عنوان منتهی الطلب من اشعار العرب می باشد که در سال 588 یا 589ه در بغداد جمع آوری نمود. 4 این کتاب در دو مجلد می باشد. در مقدمه آن آمده است هزار قصیده از اشعار عرب در آن جمع آوری شده است و این دو مجلد به ده قسمت تقسیم شده است که هر جزء آن صد قصیده را شامل می شود. 5 ابوغالب در جمادی الآخر سال 597ه درگذشت و در مقابر قریش بغداد دفن شد. 6

پی نوشت ها

[1] ـ الوافی بالوفیات 4 / 382. 2 ـ المستدرک علی معجم المؤلفین 727. 3 ـ الوافی بالوفیات 4 / 382. 4 ـ المستدرک علی معجم المؤلفین 727. 5 ـ الاعلام 7 / 17. 6 ـ الوافی بالوفیات 4 / 382.

دیگر منابع: تاریخ الادب العربی ( بروکلمان ) 5 / 169.

محمود هیئتی

محمد ـ ابیوردی

محمد ـ ابیوردی (م507ه )

ابوالمظفر محمد بن احمد بن محمد صدرالدین کوفنی ابیوردی.

وی قاری، نسّابه، ادیب، شاعر، لغوی و مورخ و شافعی مذهب بود. 1 در کوفن، شش فرسخی ابیورد، از شهرهای خراسان متولد شد و در نوجوانی به بغداد رفته و مدت بیست سال از مشایخ بزرگ و ادبا بهره برد. 2 از استادان او اسماعیل بن مَسْعده جرجانی، عبدالوهاب بن محمد بن شهید، ابوبکر بن خَلَف شیرازی، ابومحمد حسن بن احمد سمرقندی ( م491ه )، عبدالقاهر بن عبدالرحمان جرجانی نحوی ( م471ه )، 3 مالک بن احمد بانیاسی و امام الحرمین عبدالملک جوینی ( م478ه ) است که علم فقه را از او آموخت. وی همچنین از ابوسعد اسماعیل بن عبدالقاهر بن عبدالرحمان جرجانی روایت کرده است. ابوطاهر سلفی، ابوبکر بن حاضنه، محمد بن سعدون بن مُرَجَّی عَبْدری، 4 احمد بن سعید بدیع عِجلی5 و محمد بن طاهر مَقْدسی ( م507ه ) نیز از او روایت کرده اند. 6 ابیوردی بعد از قاضی ابویوسف