6 ـ معجم البلدان 1 / 151. 7 ـ الانساب 4 / 95. 8 ـ الفوائد البهیه 164 ـ 165. 9 ـ هدیة العارفین 2 / 83. 10 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 521.

طاهره روحانی

محمد ـ ارغیانی

محمد ـ ارغیانی (454 ـ 528ه )

ابونصر محمد بن عبداللّه بن احمد ارغیانی راونیری.

فقیه، مفسر و شاعر شافعی مذهب. در سال 454ه در راونیر، از روستاهای أزغیان نیشابور متولد شد1 و پس از گذراندن دوران کودکی عازم نیشابور گردید و از مشایخ بزرگ زمانش چون امام الحرمین ابوالمعالی جوینی، ابوسهم محمد بن احمد بن عبیداللّه حفصی، ابوالحسن علی بن احمد واحدی، ابوبکر احمد بن علی بن خلف شیرازی، 2 ابوعلی بن نهبان و برخی دیگر بهره گرفت. 3 وی مفتی نیشابور در عصر خود، امام مسجد عقیل این شهر و فردی عابد و بسیار باورع و تقوا بود و سرانجام در ذی القعده 528 یا اوایل 529 در نیشابور درگذشت و در حیره، حومه این شهر یا یکی از محلات آن دفن شد. اثر او الفتاوی المستخرجه من نهایة المطلب امام الحرمین جوینی در دو مجلد بزرگ است4 که گاهی از آن به فتاوی الارغیانی یا فتاوی امام الحرمین تعبیر می شود؛ اشعاری نیز داشته است. 5 أسنوی بعضی از اشعار او را نقل کرده است. 6

پی نوشت ها

[1] ـ المنتظم 17 / 289. 2 ـ الانساب 3 / 32. 3 ـ المنتظم 17 / 289. 4 ـ وفیات الاعیان 4 / 222. 5 ـ شذرات الذهب 4 / 89. 6 ـ طبقات الشافعیه ( أسنوی ) 1 / 44.

دیگر منابع: اللباب فی تهذیب الانساب 2 / 11؛ طبقات الشافعیة الکبری 6 / 108؛ طبقات الشافعیه ( ابن هدایة اللّه ) 207؛ طبقات الشافعیه ( ابن شهبه ) 264 و 309؛ موسوعة طبقات الفقهاء 6 / 275؛ الأعلام 6 / 229؛ کشف الظنون 2 / 1220؛ هدیة العارفین 2 / 87؛ معجم المؤلفین 10 / 197.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ اسبیجابی

محمد ـ اسبیجابی (قرن ششم هجری)

ابومحامد محمد بن احمد بن یوسف بهاءالدین أسبیجابی جحندی مرغینانی.

از زیست نامه بهاءالدین اسبیجابی هیچ گزارشی به دست نیامد جز اینکه گفته اند وی منسوب به أسبیجاب ( یا أسفیجاب ) شهری بزرگ از شهرهای ماوراء النهر در حدود ترکستان، 1 و استاد جمال الدین عبیداللّه بن ابراهیم بن احمد بخاری محبوبی معروف به ابوحنیفه ثانی ( م630ه ) می باشد. 2 ابن قطلوبغا ( م897ه ) و بعضی از منابع متأخر نیز کنیه او را « ابوالمعالی » گفته اند. 3 اسماعیل پاشا احتمال وفات او را در اواخر قرن ششم هجری داده است. 4 کتاب های زیر اثر اوست: زاد الفقهاء در شرح کتاب مختصر القدوری. 5 مختصر القدوری در فروع فقهی است که احمد بن محمد قدوری حنفی ( م428ه ) به نگارش آن دست زده است؛ 6 الحاوی فی شرح مختصر الطحاوی، و نصاب الفقهاء در فروع فقهی. 7

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 4 / 27. 2 ـ الجواهر المضیئة 3 / 74 و 1 / 490. 3 ـ تاج التراجم فی طبقات الحنفیه 210؛ کشف الظنون 2 / 1954؛ هدیة العارفین 2 / 105. 4 ـ هدیة العارفین 2 / 105. 5 ـ تاج التراجم فی من صنّف من الحنفیه 210، ش231. 6 ـ کشف الظنون 2 / 1632. 7 ـ هدیة العارفین 2 / 105.

دیگر منابع: الفوائد البهیه فی تراجم الحنفیه 158؛ ایضاح المکنون 1 / 391.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ اسفرائینی

محمد ـ اسفرائینی (474 ـ 538ه )

ابوالفتوح محمد بن فضل بن محمد اسفرائینی معروف به ابن معتمد.

در سال 474ه در اسفراین دیده به جهان گشود1 و پس از گذراندن دوران کودکی، برای کسب علم و حدیث نزد محدثانی همچون ابوالحسن بن اخرم مدینی و شیرویه دیلمی رفته و از آنان حدیث آموخت. ابن معتمد محفوظاتی بسیار داشت و فردی ظریف گوی و از زبانی فصیح و عباراتی ناب و شیرین برخوردار بود. او در پند و اندرزدادن فردی بی نظیر بود دقت نظر خاصی داشت. در پایبندی به مذهب اشعری و تبلیغ آن زبانزد بود و بزرگانی همچون سمعانی و ابن عساکر در زمره شاگردان او قرار دارند. 2 این عالم شافعی مذهب در سال 515ه وارد بغداد شد و مدتی در آنجا اقامت نمود و به تبلیغ مذهب اشعری پرداخت که از جانب خاص وعام مورد قبول واقع شد؛ ولی حنابله که موقعیت خود را در خطر دیدند، بر او شوریدند و آتش اختلافات و فتنه در جامعه شعله ور شد و حاکم وقت، یعنی المسترشد باللّه ( خلافت 529 ـ 512ه ) مجبور شد دستور اخراج او را از بغداد صادر نماید. پس از مرگ مسترشد و هنگامی که المقتفی ( حکومت 555 ـ 530ه ) حکومت را به دست گرفت، ابن معتمد دوباره به بغداد مراجعت نمود و به موعظه و تبلیغ مذهب