پی نوشت ها

1ـ طبقات المفسرین ( داودی ) 2 / 181. 2 ـ الانساب 1 / 156. 3 ـ المنتظم 18 / 180. 4 ـ الجواهر المضیئه 3 / 208 ـ 209. 5 ـ الانساب 1 / 156. 6 ـ النجوم الزهره 5 / 379. 7 ـ المنتظم 18 / 180. 8 ـ طبقات المفسرین ( سیوطی ) 92. 9 ـ الوافی بالوفیات 3 / 218. 10 ـ طبقات المفسرین ( داودی ) 2 / 181. 1
[1] ـ الجواهر المضیئه 3 / 208 ـ 209. 12 ـ المنتظم 18 / 180. 13 ـ هدیة العارفین 2 / 92. 14 ـ النجوم الزاهره 5 / 379. 15 ـ اسماء الکتب 97. 16 ـ طبقات المفسرین ( داودی ) 2 / 181.

دیگر منابع: تاج التراجم 42 و 56؛ شذرات الذهب 4 / 210؛ البدایة و النهایه 12 / 254؛ اللباب فی تهذیب الانساب 1 / 59؛ کشف الظنون 1 / 569 و 2 / 1187؛ ایضاح المکنون 1 / 175؛ الاعلام 6 / 187؛ لسان المیزان 5 / 43؛ معجم المؤلفین 10 / 130.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ اشبیلی

محمد ـ اشبیلی (م543ه )

ابوالحسن محمد بن عبدالرحمان بن محمد عبدری اشبیلی، معروف به ابن عظیمه.

همان گونه که از لقبش بر می آید، از اشبیلیه بود. 1 او که به قصد حج رهسپار مشرق شده بود، در مکه و اسکندریه از استادانی چون رزین بن معاویه و ابوعبداللّه محمد بن منصور حضرمی و ابوالحسن بن مشرف انماطی بهره برد و با استادان قرائات چون ابوعلی حسن بن خلف بن بلیمه و ابوالقاسم عبدالرحمان بن ابوبکر بن فحام ملاقات کرد. گفته شده در این سفر که با همراهی ابوعلی منصور بن خیر احدب انجام می شد، قصد ملاقات ابومعشر طبری را داشته است؛ اما وی پیش از رسیدن آنها، در مصر درگذشت. 2 ابن عظیمه تنها از کسانی روایت می کرد که آنها را ملاقات کرده بود. وی در صدق و عدالت جایگاه والایی یافت و امامت جماعت منطقه سکونتش به او سپرده شد. او و پس از آن خاندانش در نقل حدیث به شهرت رسیدند. از دیگر استادان اشبیلی می توان از عبداللّه سرقسطی نام برد که قرائات را از او اخذ نمود. همچنین از کسانی چون ابوعبداللّه خولانی، ابوعبداللّه بن فرج، ابوبکر بن خازم بن محمد، ابوعلی غسانی، ابوداود مقری، ابوجعفر بن عبدالحق، ابوالولید بن طریف و ابوعبداللّه مازری روایت کرده است. 3 ازجمله کسانی که از ابن عظیمه حدیث نقل کرده اند، ابوالحسن بن ضحاک فزاری و ابوبکر بن خیر هستند. ابوبکر کتاب شهاب الاخبار قضاعی را نزد او خواند و در سال 536ه اجازه نقل روایات و تألیفاتش را گرفت. 4 وی در ماه صفر سال 543ه درگذشت؛ 5 اگرچه برخی سال وفات او را 540 یا حدود آن می دانند. 6 آثار او عبارت اند از: ارجوزة فی القراءات السبع، ارجوزة فی مخارج الحروف، الفریدة الحمصیه فی شرح القصیده الحصریه، شرح قصیده شقراطیسی. 7

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 6 / 191. 2 ـ نفح الطیب 2 / 155. 3 ـ التکملة لکتاب الصله 1 / 364. 4 ـ نفح الطیب 2 / 155. 5 ـ التکمله لکتاب الصله 1 / 364؛ الاعلام 6 / 191. 6 ـ نفح الطیب 2 / 155؛ ایضاح المکنون 1 / 57. 7 ـ التکملة لکتاب الصله 1 / 364.

دیگر منابع: ایضاح المکنون 2 / 189 و 231؛ معجم المؤلفین 10 / 152.

معصومه اخلاقی

محمد ـ اشتری

محمد ـ اشتری (زنده در 506ه )

ابوحامد ( ابوطاهر ) محمد بن عبدالرحمان بن محمد اشتری.

گفته شده لقب اشتری منسوب به فردی با همین نام یا مکانی در نزدیکی شهر همدان است. 1 وی از متکلمان اشعری مذهب قرن پنجم و ششم هجری بود. 2 منابع اطلاعات بسیاری از زندگی او به دست نمی دهند. گفته اند وی در سال 506ه برای مسترشد باللّه عباسی ( خلافت 512 ـ 529ه )، که در این زمان ولیعهد بود، ارجوزه ای در رد مشبهه موسوم به العمدة المنبهه عن رقدة المشبهه نگاشت. 3 محب الدین بن نجار این ارجوزه را در مصر دیده و آن را اثری زیبا توصیف می کند و ضمنا مطالب این کتاب را عجیب می داند؛ زیرا در این اثر، اشتری احادیث صحیح، مانند حدیث نزول را انکار کرده و راویان آن را ضعیف می داند، با اینکه در مذهب اشعری این روایات مقبول است. از شاگردان او ابوالقاسم هبه اللّه بن بدر بن ابی الفرج مقری بود که این کتاب را در بغداد از وی شنید. 4

پی نوشت ها

[1] ـ اللباب فی تهذیب الانساب 1 / 62. 2 ـ لسان المیزان 5 / 248. 3 ـ معجم المؤلفین 10 / 135. 4 ـ الوافی بالوفیات 3 / 231.

معصومه اخلاقی