سخنوران 547؛ هدیة العارفین 1 / 566؛ ریحانة الادب 1 / 424؛ فرهنگ سخنوران 134؛ تاریخ ادبیات ایران ( براون ) 2 / 89، 221، 222 و 277؛ تاریخ ادبیات ایران ( موریسن و دیگران ) 62؛ تذکره ریاض العارفین 283؛ المعجم فی معائیر اشعار العجم 318 و 40
[1] ـ 403؛ تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی 1 / 74 ـ 75، 101، 103، 157 و 173 ـ 174.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ اعور

محمد ـ اعور (قرن ششم هجری)

محمد سدیدالدین اعور کرماج.

از بزرگان شعرا در قرن ششم هجری است و وی را به این دلیل اعور گفته اند که از چشم چپ نابینا بود. 1 وی از طایفه کردهای کرماج و معاصر قاضی حمیدالدین بلخی، مؤلف مقامات حمیدی ( م559ه ) 2 و اثیرالدین اخسیکتی ( م حدود 570ه ) است. 3 منابع و مآخذ، اطلاع دیگری از او به دست نمی دهند جز اینکه گفته اند بین او و اثیرالدین اخسیکتی مهاجات و معارضه شدیدی حاکم بوده است. اثیرالدین در شعری به هجو او پرداخته و سدیدالدین نیز متقابلاً در یک رباعی او را هجو نموده و گفته است اگر چشم دیگر من نیز کور بود، شایسته بود، تا روی تو را نبینم. رضاقلی خان هدایت یک رباعی دیگر نیز از او نقل کرده است. 4 آثار او عبارت اند از: دیوان شعر، سنگلاخ در کتاب امتحان الفضلاء متذکر شده که دیوان او را در پنجاه ورقه دیده است؛ 5 مقامات، به گفته استاد ایرج افشار مجموعه ای خطی نزد آقای محمدباقر ترقی ( رقّت ) وجود داشته است که در انتهای این مجموعه، شش ورق ( دوازده صفحه ) مربوط به چند مقامه و شعر به فارسی کهنه با ذکر نام سدیدالدین اعور به چشم می خورد. با پیداشدن این اثرِ او، ما با یکی دیگر از دیرینه ترین مقامه نویسان به زبان فارسی آشنا می شویم. به گفته افشار، کاغذ این نسخه، خط و چگونگی تحریر نیز نشانگر این است که احتمالاً از خط خود مؤلف بوده است. 6 افشار این نسخه را که بسیاری از کلماتش بدون نقطه است، نزد استاد مینوی قرائت کرده، سپس به تصحیح و بازنویسی آن پرداخته و در مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی همراه تصویری از تمام صفحاتِ اصل نسخه به چاپ رسانده است. 7 در بعضی از مقامات سدیدالدین، آمده است: « روزی که باز همای دلم را هوای ویرانه فراغنه درافتاد ... گفتم که چاره درازگوشی کنم ». 8 این جلمه نشان دهنده این است که احتمالاً سدیدالدین اهلِ فرغانه ( از شهرهای ماوراءالنهر ) بوده است. در مقامات سدیدالدین رباعی نیز در مدح حضرت محمد صلی الله علیه و آله دیده می شود. 9

پی نوشت ها

[1] ـ مجمع الفصحاء ج 1 بخش دوم 903. 2 ـ مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، س16، ش1و2، ص673. 3ـ آتشکده آذر 1 / 864. 4 ـ مجمع الفصحاء 1 / 902. 5 ـ الذریعه 9 / 435. 6 ـ مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، س16، ش1و2، ص673. 7 ـ مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی 675 ـ 686. 8 ـ مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی 690. 9 ـ مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی 688 و 692.

دیگر منابع: قاموس الأعلام 4 / 2541؛ ریحانة الادب 2 / 455؛ الذریعه 22 / 10؛ فرهنگ سخنوران 263.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ افطسی

محمد ـ افطسی (م. پس از 510ه )

ابوجعفر محمد بن محمد بن هبه اللّه حسینی افطسی علوی أطرابلسی ملقب به امین الدوله.

درباره وی اطلاعات چندانی در دست نیست. بر پایه گزارش ابن عساکر وی فردی ادیب و نسب شناس بود و در تبارشناسی قریش آگاهی کامل داشت. در شعر نیز دستی توانا داشت و در مدح بنی عمار، از حاکمان و بزرگان طرابلس شام اشعاری سروده است. همو می نویسد: ابوجعفر روزگاری به مصر سفر کرد و در آنجا نیز اشعاری در تمجید از امیر افضل بن بدر جمالی از وزیران فاطمیان مصر سرود. او در سال 492 به دمشق هم مسافرت کرد. پاره ای اشعار او را ابن عساکر در کتاب خود آورده است. مرگ افطسی را پس از 510ه1 و برخی از متأخران پس از 515ه در مصر نوشته اند. 2 آثار وی عبارت اند از: دیوان شعر3 و المجموع اللفیف که به نوشته حاجی خلیفه کشکولی پر از نوادر و فواید فنون گوناگون بوده است. 4

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ مدینة دمشق 55 / 210 و 211. 2 ـ الاعلام 7 / 23. 3 ـ معجم المؤلفین 11 / 308. 4 ـ کشف الظنون 2 / 1606.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ اقلیدی

محمد ـ اقلیدی (440 ـ 507ه )

ابوعبداللّه محمد بن احمد بن حسین إقلیدی فارسی.

فاضل، محدث و مورخ شافعی مذهب که در سال 440ه ظاهرا در