مدتی نیز در آنجا ساکن بود. 6 دیوان شعر اثر وی می باشد. 7

پی نوشت ها

[1] ـ فرهنگ سخنوران 607. 2 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 99. 3 ـ مجمع الفصحاء 1 / 3 / 1410. 4 ـ هفت اقلیم 3 / 406. 5 ـ لباب الالباب 599. 6 ـ هفت اقلیم 3 / 406. 7 ـ الذریعه 9 / 1202.

محمود هیئتی

محمد ـ بخاری

محمد ـ بخاری (زنده در پانصد هجری قمری)

ابوبکر محمد بن عمر بخاری عیسی.

درباره زندگی، ولادت و وفات وی اطلاع چندانی در دست نیست، جز اینکه وی نسخه بردار اثری به نام المجموع می باشد. وی فردی سیاح بوده و به جاهای بسیاری مسافرت کرده بود تا اینکه وارد شهر بخارا می شود. او قبلاً راجع به این کتاب مطالبی شنیده بود و به مطالعه آن علاقه بسیاری نشان می داد تا اینکه روزی در مجلس فردی به نام سیف الدین از این موضوع یاد کرد، وی نیز آن کتاب را که به خط مؤلف اصلی بود، به ابوبکر داد و او هم از روی نسخه اصلی این کتاب، رونویسی نمود. آقابزرگ این کتاب را در نجف نزد سیدعبدالواهاب صافی دیده و کتاب نفیسی توصیف کرده بود و می گوید: یک فرد غیرکارشناس بدون هیچ ترتیب و نظمی آن را جمع آوری و در یک مجلد صحافی کرده است. از قراین پیداست هم مصنف و هم کاتب هر دو شیعه بوده اند؛ زیرا هر دو در پایان کتاب، بر محمد و آل او صلوات فرستاده اند. المجموع در باب لغت و بر اساس ترتیب حروف می باشد؛ اما نه به لحاظ اینکه آن حرف در اول، وسط یا آخر باشد، بلکه به لحاظ اینکه ثلاثی، رباعی، معتل یا مضاعف باشد، مرتب شده است؛ مثلاً در حرف « لام »، هر کلمه ای که یکی از حروف اصلی آن « لام » باشد قرار گرفته است و ابتدا هم از ثلاثی مجرد صحیح شروع کرده است، بعد ثلاثی مضاعف و همچنین ثلاثی معتل، سپس رباعی و پس از اتمام حرف « لام »، حرف « میم » را شروع می کند و به همین روش پیش می رود که به نظر آقابزرگ، اسلوب عجیب و غریبی است. تاریخ فراغت مؤلف از نوشتن کتاب، روز شنبه برابر با روز عرفه نهم ذی الحجه سال پانصد هجری است. 1

از این تاریخ می شود فهمید نویسنده در این تاریخ زنده بوده و سال وفات وی باید پس از این تاریخ باشد. بعضی منابع وی را معروف به ابن سراج رازی دانسته و حدائق الانوار را به وی نسبت داده اند. 2

پی نوشت ها

[1] ـ الذریعه 20 / 52. 2 ـ کشف الظنون 1 / 633. 3 ـ هدیة العارفین 2 / 91.

گلشاد حیدری

محمد ـ بخاری

محمد ـ بخاری (م546ه )

ابوعبداللّه محمد بن عبدالرحمان بن احمد بخاری علایی ریغدمونی.

فقیه حنفی مذهب، 1 منسوب به ریغدمون، روستایی در چهار فرسخی بخارا2 بود. سمعانی او را منسوب به منطقه ای به نام علاء در بخارا دانسته و وی را مفسری فصیح، خوش معاشرت و مقبول نزد خاص و عام معرفی کرده است. 3 بَغوی و به تبع آن لکنوی، شرح حال وی را در دو جا به اشتباه به عنوان دو شخص آورده است. 4 بخاری از استادانی چون ابونصر احمد بن عبدالرحمان ریغدمونی و قاضی عبیداللّه دبوسی ( م430 ) بهره گرفت. ازجمله شاگردان او شرف الدین عمر بن محمد عقیلی5 و علی بن ابی بکر مرغینانی ( م593ه ) صاحب الهدایه که اجازه نقل حدیث از او داشت، بودند. 6 ابوعبداللّه محمد بخاری در دوازدهم جمادی الآخر 546ه7 و به قولی در 545ه وفات یافت. 8 آثار وی عبارت اند از: تفسیر علایی9 که گفته شده بیش از هزار جزء داشته است10 و رسالة محاسن الاسلام.

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 3 / 113. 2 ـ الانساب 4 / 265. 3 ـ فواید البهیه 176. 4 ـ فواید البهیه 175 و 176. 5 ـ الجواهر المضیئة فی طبقات الحنفیه 3 / 214. 6 ـ فواید البهیه 175؛ طبقات المفسرین ( سیوطی ) 94؛ الجواهر المضیئة 3 / 214. 7 ـ الوافی بالوفیات 3 / 232. 8 ـ کشف الظنون 1 / 454. 9 ـ فواید البهیه 176. 10 ـ الاعلام 6 / 191.

دیگر منابع: تاج التراجم 245؛ کشف الظنون 1 / 458؛ معجم المؤلفین 10 / 133.

معصومه اخلاقی

محمد ـ بَرَوی

محمد ـ بَرَوی (517 ـ 567ه )

ابومنصور محمد بن محمد بن محمد بن سعد بَرَوی طوسی خراسانی.

در سال 517ه در طوس به دنیا آمد. 1 رجال نویسان کنیه او را ابومنصور، ابوحامد و ابومظفر نوشته اند. 2 بر پایه گزارش یافعی، وی از علمای برجسته علم کلام، مناظره و بلاغت بود و بر مذهب اشاعره آگاهی و تسلط کامل داشت و چون از قلم و بیان فصیح و بلیغی