پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 102. 2 ـ تاریخ الاسلام 36 / 250. 3 ـ المنتظم 17 / 325. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 102.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 8 / 250.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ جوینی

محمد ـ جوینی (449 ـ 530ه )

ابوعبداللّه محمد بن حَمُّویة بن محمد بن حمُّویه معین الدین جُوینی.

صوفی، مفسر، مورخ، فقیه، اصولی1 و جد آل حمّویه است که در مصر مدتی حکمرانی کردند. 2 در ماه محرم 449ه در روستای بُحَیرآباد جُوَین از توابع نیشابور به دنیا آمد و پس از گذراندن دوران کودکی به تحصیل علوم دینی روی آورد. به گفته سمعانی ( م562ه ) وی تمام عمر خود را در طلب علم و عبادت و منفعت رساندن به خلق خدا گذرانید3 و از دانشمندان عصر خود و جامع بین علم ظاهر و باطن گردید. 4 سمعانی همچنین او را صاحب کرامات، مشهور به زهد، صلاح، فضل و علم5 و کثیرالذکر و دارای اخلاقی نیکو دانسته، می نویسد: او و برادرش ابوسعد عبدالصمد در زیادی تهجد و تلاوت قرآن و ورع و تقوا نمونه و زبانزد عام و خاص بودند. از استادان او عایشه بنت عمر بن ابی عمر بسطامی، 6 جدّ مادری اش ابوالعباس محمد بن محمد بن علی جوینی، ابوالحسن محمد بن محمد بن زید حسینی، ابوالمظفر موسی بن عمران انصاری صوفی7 و امام الحرمین جوینی است. وی همچنین تصوف را از ابوالفضل علی بن محمد فارمَذی فرا گرفت. 8 ابومحمد بن خشّاب، ابن عساکر، ابواحمد بن سُکینه و برخی دیگر نیز از او روایت کرده اند. 9 محمد جوینی مریدان فراوانی در خراسان و عراق داشت و سلطان سنجر سلجوقی ( 51
[1] ـ 552ه ) و دیگر پادشاهان و امیران همواره به زیارت او می رفته اند؛ ولی او هرگز از عطایای آنان استفاده نکرد و نزد آنان نمی رفت. وی از راه زراعتی که به وسیله خادم او به دست می آمد، زندگی می کرد. او خانقاهی نیز در بُحیرآباد، نزدیک خانه اش تأسیس کرد و املاکی را برای آن وقف نمود. 10 جوینی پس از 82 سال زندگی، درنهایت در ماه ربیع الاول 530ه در بحیرآباد وفات کرد و در همانجا به خاک سپرده شد. 11

آثار او عبارت اند از: مقامات صوفیان، مشتمل بر چهل مقام، 12 لطائف الأذهان فی تفسیر القرآن، سلوة الطالبین فی سِیَر سید المرسلین، اربعین حدیثا و کتابی در علم صوفیه ( در تصوّف ). 13 بعضی از منابع، به اشتباه کتاب سلوة الطالبین را به نبیره اش محمد بن عمر بن علی بن محمد بن حمّویه ( م617ه ) نسبت داده اند. 14

پی نوشت ها

[1] ـ معجم المؤلفین 9 / 273. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 597. 3 ـ التحبیر 2 / 125. 4 ـ الانساب 2 / 130. 5 ـ التحبیر 2 / 125. 6 ـ الانساب 2 / 130. 7 ـ التحبیر 2 / 125. 8 ـ الوافی بالوفیات 3 / 28. 9 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 597. 10 ـ الوافی بالوفیات 3 / 28. 1
[1] ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 597. 12 ـ الذریعه 22 / 11. 13 ـ الوافی بالوفیات 3 / 28. 14 ـ کشف الظنون 2 / 999؛ هدیة العارفین 2 / 110؛ معجم المؤلفین 11 / 87.

دیگر منابع: اللباب فی تهذیب الانساب 1 / 392؛ الاعلام 6 / 110؛ الاشاره 269؛ البدایة و النهایه 12 / 211؛ الکامل فی التاریخ 9 / 80؛ مرآة الجنان 3 / 197؛ المنتظم 17 / 317؛ شذرات الذهب 4 / 95؛ العبر 2 / 438؛ إلاعلام بوفیات الأعلام 1 / 352؛ مجمع الاداب 2 / 389.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ جَیّانی

محمد ـ جَیّانی (492 ـ 563ه )

ابوبکر ( ابوعبداللّه ) محمد بن علی بن عبداللّه جَیّانی انصاری اندلسی معروف به ابن ابی یقظان.

در ماه شعبان 492 در جیان، یکی از شهرهای اندلس به دنیا آمد و پس از نشوونما و رسیدن به سنین جوانی، در طلب علم و حدیث به مناطق گوناگون ازجمله قیروان، مصر، حجاز، شام، عراق، خراسان و ماوراءالنهر مسافرت کرد. فقه را در بخارا آموخت و در باب حدیث و جدَل و خلاف، یکی از شُعَب فن جدل که به کمک آن در حجت های شرعی دفع شبهات گردد، به مهارت دست یافت. او مدتی ساکن بلخ شد؛ 1 سپس همراه ابوالقاسم ابن عساکر ( م571ه ) به بغداد رفت و در آنجا هر دو از هبه اللّه بن حصین حدیث شنیده و خود نیز به نقل حدیث پرداخت. بعد از آن به حج مشرف شده و پس از آن در حلب توطّن اختیار کرد و متولی کتابخانه نوریه شد و کتاب های خویش را نیز وقف بر اصحاب حدیث کرد. 2 اصحاب تراجم و رجال او را فردی صدوق و متدین شمرده اند. 3 از دیگر استادان او، ابوالقاسم زاهر بن طاهر شحّامی، یوسف بن ابراهیم همْدانی، 4 ابوعبداللّه محمد بن فضل فراوی، سهل بن ابراهیم مسجدی نیشابوری و جمال الاسلام علی بن