مسلم است. محمود بن ارسلان ( صاحب تاریخ خوارزم )، ابوالفتح بن حُصری، قاضی ابوالمحاسن بن شداد، ابومحمد بن علوان، ابوحفص بن قُشام، ابوالمظفر عبدالرحیم بن عبدالکریم سمعانی ( م617ه ) و برخی دیگر نیز از او روایت کرده اند. 5 همچنین ابوسعد عبدالکریم بن محمد سمعانی ( م562ه ) در بلخ، سمرقند و بخارا از او حدیث شنید؛ چنانکه جیانی نیز از او روایاتی نقل کرده و نوشته است. 6 وی سرانجام در حلب در سال 563ه از دنیا رفت. 7 اثر او الاربعین مِن روایة المحمدین ( الاربعین العلویه ) 8 است که در سال 557ه تألیف کرد. این کتاب در پاریس و بار دیگر در قاهره به چاپ رسیده است. 9

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 509. 2 ـ نفخ الطیب 2 / 157. 3 ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 509. 4 ـ نفخ الطیب 2 / 157. 5 ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 509. 6 ـ الأنساب 2 / 139. 7 ـ تاریخ مدینة دمشق 54 / 399. 8 ـ کشف الظنون 1 / 57. 9 ـ تاریخ الادب العربی ( بروکلمان ) 6 / 277.

دیگر منابع: التکملة لکتاب الصله 2 / 31؛ النجوم الزاهره 5 / 380؛ شذرات الذهب 4 / 210؛ الوافی بالوفیات 4 / 163؛ الإشاره 290؛ طبقات الشافعیه الکبری 6 / 153؛ هدیة العارفین 2 / 95؛ تاریخ الاسلام 39 / 177؛ الاِعلام بوفیات الأعلام 2 / 380؛ وفیات الاعیان 3 / 454؛ الأعلام 6 / 278؛ العبر 3 / 41؛ معجم المؤلفین 11 / 24.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ جیّانی

محمد ـ جیّانی (48
[1] ـ 544ه )

ابوبکر محمد بن مسعود بن عبداللّه بن مسعود جیّانی خُشَنی اندلسی معروف به ابن ابی رُکَب.

اهل جیّان اندلس بود و در 481ه به دنیا آمد. حدیث را نزد بزرگانی همچون ابوالحسین بن سراج، ابن عتاب، ابن طریف و ابن مغیث شنید1 و قرائت را از ابوالقاسم بن نخّاس و ابوالحسن بن شفیع آموخت و در ادبیات شاگرد ابن ابی العافیه، ابن اخضر و ابن ابرش بود. 2 ذهبی می نویسد: ابن ابی رکب از نحویان مشهور اندلس و سرآمد ادیبان عصر خویش به شمار می رفت. 3 صفدی نیز با تأکید بر این نکته، پسرش ابوذر را نیز از نحویان و ادیبان برجسته اندلس دانسته است. 4 جیّانی پس از سالیان درازی که در اندلس و جیّان سپری کرد، به غرناطه کوچ کرد و در آنجا اقامت گزید و کرسی تدریس قرائت و نحو ازجمله تدریس کتاب سیبویه برپا ساخت. بر پایه گزارش یاقوت حموی، وی در تدریس و تفهیم این کتاب مهارت خوبی داشت، به علاوه فردی متقن بود؛ به همین سبب شاگردان بسیاری را در حلقه تدریس خود گرد آورد. 5 جیانی افزون بر تدریس، در غرناطه، جیّان و قَیْشاطه و شَوْذَر از توابع اندلس به تعلیم آموزه های خود ازجمله قرائت می پرداخت. 6 او در شعر نیز دستی داشت؛ سیوطی پاره ای از سروده های او را در کتابش آورده است. 7 از میان شاگردان وی نام افرادی چون پسرش ابوذر و ابوعبداللّه بن حمید به چشم می خورد. 8 ابن ابی رکب در ماه ربیع الاول سال 544ه در غرناطه از دنیا رفت. 9 تألیفی در عروض10 و شرحی بر کتاب سیبویه که ناتمام ماند، اثر اوست. 11

پی نوشت ها

[1] ـ التکمله للکتاب الصله 2 / 5. 2 ـ المعجم ( ابن ابّار ) 162. 3 ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 239 ـ 240. 4 ـ الوافی بالوفیات 5 / 22. 5 ـ معجم الادباء 19 / 54. 6 ـ التکمله لکتاب الصله 2 / 5. 7 ـ بغیة الوعاة 1 / 244. 8 ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 239 ـ 240. 9 ـ معجم الادباء 19 / 54. 10 ـ معجم المؤلفین 12 / 19. 1
[1] ـ هدیة العارفین 2 / 91.

دیگر منابع: تاج العروس 18 / 178؛ نفح الطیب 4 / 113؛ ایضاح المکنون 2 / 304.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ حازمی

محمد ـ حازمی (م 548 ـ 584ه )

ابوبکر محمد بن موسی بن عثمان حازمی همدانی بغدادی.

در سال 548 یا 549ه در راه همدان به دنیا آمد؛ سپس به همدان انتقال و در همانجا رشد و تربیت یافت. 1 بر پایه گزارش ابن دبیثی که از شاگردان وی است، او تحصیلات مقدماتی و قرآن را در زادگاهش فرا گرفت و دوران کودکی و نوجوانی را در آنجا سپری کرد و چون به سن بلوغ رسید و کسب دانش دغدغه فکری او بود، راهی بغداد گردید و در آنجا اقامت گزید و نزد شیوخ و استادان بسیاری ازجمله شهردار بن شیرویه، ابوزرعه مقدسی، ابوالعلاء عطار و عبداللّه بن حیدر قزوینی به استماع حدیث و کسب علوم و فنون دیگر پرداخت. 2 ابن خلکان، حازمی را حافظ قرآن کریم دانسته می نویسد: او در بغداد فقه را نزد فقیه مشهور آن دیار، شیخ جمال الدین واثق بن فضلان و دیگران فرا گرفت و تنها به شیوخ مستقر در بغداد اکتفا نکرد، بلکه به شهرهای دیگر عراق و بلاد گوناگون ازجمله شام و موصل و سرزمین