نقل روایاتش را داده است ؟ 4 اما بر اساس منابع متأخر مادر ابن ادریس نوه دختری شیخ مسعود ورام بوده و نسب وی از جانب مادر با سه واسطه به شیخ طوسی می رسد. 5 درباره شخصیت علمی و فقهی ابن ادریس نظرات متفاوتی وجود دارد. سدیدالدین حمصی وی را مخلط و آثارش را غیرقابل اعتماد می داند. 6 منتجب الدین نیز در سفری که به حله داشته، با وجود ملاقات با ابن ادریس، بنا به گفته حمصی در زمره شاگردان و راویان وی وارد نشده است. 7 هرچند عده ای عدم پذیرش خبر واحد به دست ابن ادریس را به معنای رویگردانی کلی وی از اخبار اهل بیت علیه السلامدانسته و وی را در زمره ضعفا آورده اند، وی را ستوده اند. 8 در عین حال برخی دیگر وی را شایسته جای گرفتن در باب موثقین می دانند و مدعی اند عدم عمل به خبر واحد، مستلزم اعراض کلی از اهل بیت علیه السلامنیست9 و اگر چنین باشد، باید سید مرتضی را هم جزو ضعفا شمرد؛ زیرا وی مطلقا به خبر واحد عمل نمی کرد. حق این است که فضل و مرتبه بلند علمی ابن ادریس بین فقها واضح تر از آن است که قابل انکار باشد و اشتباه او در یک مسئله از مسائل موجب طعن بر وی نمی شود و بسیاری از علمای بزرگ شیعه چون علامه حلی و محقق حلی که بعد از ابن ادریس آمده اند، هرچند بیشترین طعن و اشکال را بر وی وارد کرده اند، به بسیاری از گفته های ابن ادریس عمل کرده اند. 10 وی را استاد فقهای حله، صاحب آثار بسیار، 11 بی نظیر، 12 افتخار شیعه، سرمایه دین و رییس مذهب امامیه توصیف کرده اند. 13 همه این القاب و عناوین حکایت از جایگاه ویژه علمی و فقهی وی میان علمای شیعه و اهل علم دارد و سبب گردیده برخی از دانشمندان متأخر وی را ستوده و کتاب السرائر وی را نقل و مورد اعتماد قرار دهند. 14 همچنین وی را توثیق15 و سفارش به قبول قول و روایت وی می کنند. 16 شجاعت علمی وی در شکستن سنت تقلید از آرای شیخ طوسی و تحرک بخشیدن به فقه امامیه، خارج کردن آن از رکود و جمود و تشویق و ابتکار و اندیشه آزاد، بیانگر جلالت قدر اوست. تا صد سال پس از درگذشت شیخ طوسی، همه مسندنشینان فقاهت شیعه، خوشه چینان آرای شیخ و در حقیقت تنها منعکس کننده نظرات او بودند تا جایی که می توان گفت باب اجتهاد تا حدودی مسدود شده بود. 17 در چنین وصفی ابن ادریس پای از دایره تقلید بیرون نهاد و به احیای اجتهاد و اظهار نظر آزاد پرداخت و بسیاری از آرای شیخ طوسی را نقد و رد کرد و آرای جدید خویش را ارایه نمود. در بعضی از اجازات، نام وی در سلسله روایی صحیفه سجادیه دیده می شود. 18 ابن ادریس بعضی از کتب پیش از خود را نسخه برداری نمود که برای نمونه می توان مصباح المتهجد شیخ طوسی، قرب الاسناد حمیری، مجموعة الاصول و معدن الجواهر و تنبیه الخواطر را نام برد. 19 ابن ادریس در نقل اسناد روایات، اندکی بی دقت بوده و این تا حدی نظر حمصی را درباره وی تأیید می کند. وی روایاتی از کتب برخی محدثان نقل کرده و او را از اصحاب امام کاظم و امام رضا علیهماالسلاممی داند در صورتی که احمدمحمد بن سیار از اصحاب امام هادی و امام حسن عسکری علیهماالسلام بوده است که همه حاکی از کم دقتی وی به اسناد احادیث و روایات است. از طرف دیگر حلی از اتباع شیخ طوسی به دلیل تقلیدشان از شیخ انتقاد می کند؛ درحالی که خودش نیز در جایی که فتوایش با شیخ تطبیق کند، از او پیروی کرده، حتی اگر فتوای شیخ مستند به خبر واحد باشد؛ اما زمانی که نظرش با فتوای شیخ مخالف باشد، بر آن اعتراض کرده و آن را بی اعتبار می داند و فتوای غیرخبری را بر فتوایی که مستند به خبر واحد باشد، ترجیح می دهد، حتی اگر فتوای شیخ مستند به اخبار متواتر باشد. 20 وی از محضر استادانی چون سید ابوالمکارم بن زهره حسینی، عربی بن مسافر عبادی، حسن بن رطبه سوراوی، ابوعلی طوسی ( دایی اش ) با واسطه و مادربزرگش، 21 نجم الدین عبداللّه بن جعفر دوریستی، 22 عمادالدین محمد بن ابی القاسم طبری، 23 محمد بن علی بن حسین حمصی رازی24 و راشد و شریف شرفشاه بهره برده است. 25 کسانی چون نجیب الدین محمد بن نماحلی، شمس الدین فخار بن معد موسوی، سید محمد بن عبداللّه بن زهره حسینی حلی، علی بن یحیی خیاط، محقق حلی، سید احمد بن طاوس، 26 شیخ طومان بن احمد عاملی27 و معین الدین سالم بن بدران مازنی از شاگردان و دست پروردگان وی محسوب می شوند. 28 وی در سال 598 وفات یافت. 29

آثار وی عبارت اند از: السرائر، الحاوی لتحریر الفتاوی، 30 این کتاب از آثار بدیع فقهی است که ارزش و اعتبار آن پس از قرن ها هنوز به قوّت خود باقی است، سرائر افزون بر ارزش فقهی آن، به واسطه آخرین بابش که خود آن را « باب النوادر » نامیده، گزیده ای از کتب مشیخه و روات است و ارزش حدیثی در خور توجهی دارد31 و مستطرفات السرائر هم نامیده می شود، 32 اجوبة المسائل، 33 الصلح و