گرایش داشته، چه اینکه ابن ملقن وی را در شمار علمای تصوف و فردی زاهدمآب معرفی کرده است. 8 خبوشانی در دوازدهم ذی القعده سال 587ه در مصر و در همان مدرسه ای که خود تأسیس کرده بود درگذشت و در کنار مقبره شافعی به خاک سپرده شد. 9 وی تفسیری بر کتاب المحیط فی شرح الوسیطِ استاد خویش محمد بن یحیی نیشابوری نوشت و آن را تحقیق المحیط فی شرح الوسیط نام نهاد که شانزده مجلد است. 10

پی نوشت ها

[1] ـ طبقات الشافعیه ( اسنوی ) 1 / 237. 2 ـ وفیات الاعیان 4 / 239 ـ 240. 3 ـ التکمله لوفیات النقله 1 / 16
[1] ـ 162. 4 ـ طبقات الشافعیة الکبری 7 / 14. 5 ـ شذرات الذهب 4 / 288. 6 ـ مرآة الجنان 3 / 329. 7 ـ سیر اعلام النبلاء 21 / 207. 8 ـ طبقات الاولیاء 471. 9 ـ طبقات الشافعیة ( اسنوی ) 1 / 237. 10 ـ هدیة العارفین 2 / 102.

دیگر منابع: الاعلام 7 / 120؛ کشف الظنون 2 / 2008؛ الاعلام بوفیات الاعلام 2 / 397؛ العبر 3 / 95؛ البدایة و النهایة 12 / 347؛ الوافی بالوفیات 5 / 99؛ النجوم الزاهرة 6 / 116؛ معجم المؤلفین 12 / 69؛ حسن المحاضرة 2 / 225.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ خجندی

محمد ـ خجندی (حیات 583ه )

ابومظفر محمد بن علی بن محمد خجندی علاءالدین حسینی ( حسنی ).

از این دانشمند شیعه اطلاعات چندانی در دست نیست. منتجب الدین او را فردی فاضل و واعظ توصیف کرده است. 1 آقابزرگ نیز او را در شمار شاگردان سدیدالدین محمود بن علی حمصی آورده و می نویسد: کتاب المنقذ من التقلید حمصی را در سال 583ه نزدش خوانده و اجازه روایت آن کتاب را گرفته است؛ لذا چنین به نظر می رسد خجندی در این زمان جوان بوده و می توان گفت احتمالاً تا قرن هفتم هجری نیز در قید حیات بوده است؛ چنان که استادش نیز مقداری از قرن هفتم را درک نمود. 2 کتاب النظم و النثر اثر اوست. 3

پی نوشت ها

[1] ـ فهرست منتجب الدین 180. 2 ـ طبقات اعلام الشیعه 2 / 277. 3 ـ فهرست منتجب الدین 180.

دیگر منابع: أمل الآمل 2 / 283؛ جامع الرواة 2 / 153؛ معجم رجال الحدیث 17 / 44؛ ریاض العلماء 5 / 119؛ الذریعه 24 / 232.

محمود هیئتی

محمد ـ خجندیمحمد ـ خجندی (م552ه )

ابوبکر محمد بن عبداللطیف بن محمد بن ثابت صدرالدین خجندی مهلبی اصفهانی.

وی را از نسل مهلب بن ابی صفره امیر خراسان در دوره امویان می دانند1 و نیز به دلیل سکونت برخی اجدادش در خجند، از شهرهای ماوراءالنهر به خجندی معروف گشته است. به دلیل تحصیل و رشد در اصفهان و برعهده داشتن ریاست مذهب شافعی در این منطقه، به اصفهانی نیز مشهور شده است. وی در اصفهان نزد افرادی مانند ابوعلی حداد، غانم بن احمد و ابوالقاسم سراج و جماعتی دیگر از بزرگان و علمای عصر خود کسب دانش نمود؛ 2 همچنین در قلعه استخر از یکادار بن یوسف دیلمی حدیث آموخته است؛ 3 سپس عازم بغداد شده و در نظامیه به تدریس مشغول شده و نیز به وعظ و خطابه پرداخت. 4 به علت موقعیت علمی که داشت نزد حکام و سلاطین وقت دارای احترام بوده و رأی و نظرش نافذ بود؛ لذا مقام او را باشکوه تر از وزرا توصیف کرده اند؛ طوری که گفته شده اطراف وی هنگام تدریس و خطابه مملو از سربازان مسلح و محافظ بود که شوکت و عظمت او را از وزرا نیز بالاتر می برد؛ 5 ازاین رو او را صدر عراق دانسته اند. 6 ابن جوزی گفته است: وقتی تدریس در نظامیه را بر عهده گرفت، در مناظره هایش شرکت می کردم و او با کلماتی معدود صحبت می کرد، گو اینکه کلماتش دُر بودند و در جامع قصر وعظ و خطابه می کرد؛ ولی در وعظ ماهر نبود. 7 در مدرسه خاتون زاهده، ماه محرم سال 540ه حدیث گفته و محمد بن ابی الفوارس در آنجا از وی شنیده است. 8 پسرانش عبداللطیف و عبیداللّه هر دو از دانشمندان اصفهان بودند. 9 وی در منبر از حفظ حدیث روایت می کرد و همچنین سلطان محمود زنگی ( 54
[1] ـ 569ه ) از رأی و نظر خجندی پیروی می کرد. 10 وی در سال 552ه که از بغداد عازم اصفهان بود، بین راه به دلایل نامعلومی مرد و در اصفهان به خاک سپرده شد. در پی مرگ مشکوک وی درگیری رخ داد و چندین نفر کشته شدند. 11 از خجندی اثری با عنوان التلویح الی اسرار التنقیح ذکر شده که تلخیص تنقیح المکنون می باشد. تنقیح المکنون را یکی از دانشمندان در تلخیص کتاب قانون ابن سینا نوشته است. خجندی نیز مطالبی بر آن افزوده و آن را کتابی پرفایده کرده است. 12