پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 2 / 328. 2 ـ طبقات الشافعیة الکبری 6 / 133. 3 ـ الیقین 254. 4 ـ تاریخ الاسلام 38 / 98. 5 ـ البدایة و النهایة 12 / 237. 6 ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 386. 7 ـ المنتظم 18 / 122. 8 ـ الیقین 394. 9 ـ تذکرة الحفاظ 4 / 1322. 10 ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 386. 1
[1] ـ الکامل فی التاریخ 11 / 228. 12 ـ کشف الظنون 1 / 500.

دیگر منابع: شذرات الذهب 4 / 163؛ هدیة العارفین 2 / 92؛ الذریعه 17 / 25 و 4 / 196؛ الاعلام 6 / 217؛ معجم المؤلفین 10 / 192؛ معجم المطبوعات العربیه 1 / 818؛ بحار الأنوار 104 / 109.

قهرمان کرمی

محمد ـ خِدَّب

محمد ـ خِدَّب (512 ـ 580ه )

ابوبکر محمد بن احمد بن طاهر خِدَّب انصاری اشبیلی.

از ادبا و دانشمندان بزرگ در علم نحو و اهل اشبیله از شهرهای اندلس بود1 که در سال 512ه متولد شد. 2 او به منظور کسب علم و نشر آن به شهرهای گوناگون ازجمله مصر، حلب، فاس و بصره مسافرت کرد و از استادانی چون ابوالقاسم بن رماک، ابوالحسن بن مسلم3 و ابن الاخضر4 بهره برد. ابوالحسن علی بن محمد بن علی حضرمی اشبیلی معروف به ابن خروف ( م 609ه )، 5 ابوذر خشنی، 6 ابوبکر بن هود7 و عبدالحق بن خلیل سکونی8 نیز از شاگردان معروف وی هستند. خدب در زمان خود در ادبیات عرب و علم نحو، امام این فن به شمار می آمد9 و به دلیل ید طولایی که در علم نحو داشت، به وی « خِدَّب » ـ که به معنای طویل و عظیم است ـ می گفتند. 10 وی به کتاب سیبویه در نحو و به کتاب های اصول ابن سراج، معانی القرآن فراء و الایضاح ابوعلی فارسی توجه ویژه ای داشت. او علاوه بر کارهای علمی، برای مدتی به شغل تجارت روی آورد و در اواخر عمر خود نیز به جنون ادواری مبتلا شد؛ اما هنگامی که بهبودی می یافت مسائل مشکل علم نحو را به بهترین شکلی بیان می کرد. محمد خدب درنهایت در شهر بجایه، بین تونس و مغرب، در سال 580ه دار فانی را وداع گفت. 11

آثار او عبارت اند از: شرح الایضاح ابوعلی حسن بن احمد فارسی ( م377ه ) در نحو و حواشی بر الکتاب سیبویه ( م180ه ). شاگردش ابن خروف نیز شرحی بر کتاب سیبویه نوشته و در شرح خود از شرح استادش خدب استفاده کرده است. جلال الدین سیوطی ( م911ه ) در مکه مشرفه، حاشیه خدب بر کتاب سیبویه را دیده است. 12 که نشان دهنده آن است این اثر تا نیمه اول قرن دهم هجری موجود بوده است.

پی نوشت ها

[1] ـ التکملة لکتاب الصله 2 / 56. 2 ـ لسان المیزان 5 / 48. 3 ـ التکمله 2 / 56. 4 ـ بغیة الوعاة 1 / 28. 5 ـ کشف الظنون 2 / 1426. 6 ـ التکمله 2 / 56. 7 ـ لسان المیزان 5 / 48. 8 ـ بغیة الوعاة 1 / 28. 9 ـ التکملة 2 / 56. 10 ـ الذریعه 14 / 32. 1
[1] ـ التکمله 2 / 56. 12 ـ بغیة الوعاة 1 / 28.

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 2 / 113؛ معجم المؤلفین 8 / 271؛ کشف الظنون 1 / 213؛ هدیة العارفین 2 / 100.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ خرقی

محمد ـ خرقی (469 ـ 553ه )

ابوبکر محمد بن احمد بن ابی بشر شمس الدین حسینی خرقی مروزی.

در سال 469ه1 در روستایی بزرگ و آباد به نام خَرَق در سه فرسخی مرو به دنیا آمد. 2 خرقی علاوه بر اینکه متکلمی اصولی و فقیه حنفی مذهب بود، 3 در زمره منجمان و ریاضیدانان زمانه اش نیز به حساب می آمد که در همان محل تولدش نشوونما یافت. 4 مروزی در زادگاهش از افرادی چون احمد بن خلف شیرازی و ابوالحسن علی بن احمد بن محمد مدینی حدیث آموخت. 5 کسانی چون ابومنصور کاتب، کتابدار دارالعلم بغداد6 و ابوسعد سمعانی از وی روایت کرده اند. 7 شمس الدین خرقی مدتی در شهر نیشابور اقامت داشت و در آنجا نیز در زمره بزرگان حنفیان این شهر به شمار می رفت. 8 وی در ماه شوال سال 553ه در زادگاهش وفات یافت. 9 آثارش عبارت اند از:

الرسالة الشامله فی الحساب، 10 منتهی الادراک فی تقاسیم الافلاک، این کتاب شامل سه بخش درباره ترکیب آسمان ها، شکل زمین و مباحث تاریخی می باشد که در آن از افرادی چون ابوجعفر خازن و ابن هیثم یاد نموده است. وی در این اثر بر بسیاری از موضوعات علم هیأت اعتراض و اشکال وارد نموده است و افلاک را بر اساس تصورات خودش به صورت دایره هایی ترسیم نموده و خاطرنشان ساخته بسیاری از موضوعات مورد نیاز در علم هیأت را در این کتاب جمع آوری و به نگارش درآورده است، 11 التبصرة فی علم