الهیئة، از این کتاب دو نسخه خطی، یکی در کتابخانه لورانزیانا در فلورانس و دیگری در کتابخانه ایاصوفیه ترکیه وجود دارد. این اثر درواقع خلاصه ای از منتهی الادراک می باشد که برای ابوالحسین علی بن نصیرالدین وزیر تألیف نمود. وی در ضمن نگارش مطالب کتاب یاد آور شده در تقسیم افلاک به ابن هیثم اقتدا کرده و بر اساس روش قدما، افلاک را به وسیله دایره هایی تنظیم نموده و آنها را به دو قسمت افلاک و زمین دسته بندی نمود که اولی شامل 22 باب و دومی چهارده باب می شود که بعدها احمد بن ابی عثمان بن صبیح ( م644ه ) شرحی بر این کتاب نوشت. 12

پی نوشت ها

[1] ـ هدیة العارفین 2 / 88. 2 ـ الانساب 2 / 249. 3 ـ معجم البلدان 2 / 360. 4 ـ معجم المؤلفین 8 / 238. 5 ـ الاکمال 3 / 283. 6 ـ الانساب 2 / 307. 7 ـ تاریخ الاسلام 36 / 330. 8 ـ هدیة العارفین 2 / 88. 9 ـ الفوائد البهیة فی تراجم الحنفیه 92. 10 ـ معجم المؤلفین 8 / 238. 1
[1] ـ کشف الظنون 2 / 1852 و 1853. 12 ـ کشف الظنون 1 / 338.

دیگر منابع: اللباب فی تهذیب الانساب 1 / 435؛ لب اللباب فی تحریر الانساب 91؛ الاعلام 2 / 303؛ تذکرة النوادر من المخطوطات العربیه 61؛ ذیل تاریخ بغداد 3 / 63.

گلشاد حیدری

محمد ـ خوارزمی

محمد ـ خوارزمی (حدود 510ه )

محمد بن ابی بکر خمیر وبری زین الائمه خوارزمی.

از زیست نامه وی در منابع اثری نیست و تنها گفته شده وی از فقهای حنفی بوده و از استادان او شمس الائمه بکر بن محمد بن علی زرنجری ( م512ه ) است و مرگ او در حدود 510ه اتفاق افتاده است. 1 اثر او کتاب الاضحیه است. 2

پی نوشت ها

[1] ـ هدیة العارفین 2 / 83. 2 ـ الجواهر المضیئه 2 / 183.

دیگر منابع: الجواهر المضیئه 4 / 339؛ کشف الظنون 2 / 1393؛ معجم المؤلفین 9 / 108؛ تاج التراجم 27.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ خوارزمی

محمد ـ خوارزمی (حیات 588ه )

محمد بن مؤید بغدادی خوارزمی بهاءالدین.

اهل بغدادک خوارزم بود و در همان جا به دنیا آمد. 1 بر اساس گزارش مبسوطی که نفیسی داده است، وی برادر شمس الدین خاله بغدادی شاعر معروف که گاهی به اشتباه با عنوان محمد بن مؤید خوانده شده و نیز برادر مجدالدین بغدادی عارف مشهور ( م607ه ) بوده و از منشیان دربار علاءالدین تکش ( 589 ـ 596 ) و پسرش قطب الدین محمد بن تکش ( 596 ـ 617 ) به شمار می رفت. او از دبیران چیره دست عصر خویش بود. در سال 582 از سوی تکش خان نزد منگلی بیک که پس از مرگ طغانشاه و جلوس سنجرشاه در 581 بر نیشابور تسلط یافته و خود را حاکم آنجا قلمداد کرده بود رفت؛ اما به دست وی دستگیر شد و به زندان افتاد و تا 585، به مدت سه سال در حبس ماند؛ ولی سرانجام آزاد شده و دیگربار به دربار تکش خان خوارزمشاه پیوست. 2 دکتر صفا از وی به عنوان یکی از بزرگ ترین نویسندگان سده ششم هجری یاد کرده و می نویسد: آثار او در نثر از سرمشق های مشهور مترسلان در آن عصر و روزگاران پس از آن به شمار می آمد و حق آن است که در زمره بهترین و عالی ترین منشئات فصیح کهن باشد. 3 به علاوه آنکه در شعر منظوم نیز مهارتی تمام داشت و پاره ای از آن بر جای مانده است. 4 در تاریخ درگذشت بهاءالدین اختلاف است؛ هدایت نوشته است: پس از آنکه وی مورد خشم شمس الدوله مسعود بن علی هروی وزیر تکش خان قرار گرفت، زندانی شد و سرانجام در سال 545 در زندان از دنیا رفت. 5 این گفته علاوه بر آنکه با تاریخ حکومت تکش خان همخوانی ندارد، با گفته های مورخان و محققان نیز که حیات بهاءالدین را تا 588ه تأیید کرده اند سازگار نیست. 6 از وی اثری با عنوان التوسل الی الترسل7 یا الترسل الی الرسل به زبان فارسی بر جای مانده8 که هدایت آن را مشتمل بر پنج هزار بیت دانسته است. 9 به گفته آقابزرگ تهرانی این کتاب در 1315ش به کوشش احمد بهمنیار به چاپ رسیده است. 10 اثر دیگر وی رسالة الحبسیّه می باشد که در زندان منگلی بیک نوشته است. 11

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ ادبیات در ایران 2 / 974. 2 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 94. 3 ـ تاریخ ادبیات در ایران 2 / 974. 4 ـ تاریخ نظم و نثر 1 / 94. 5 ـ مجمع الفصحاء 1 / 443. 6 ـ الذریعه، 22 / 385؛ تاریخ ادبیات در ایران 2 / 974. 7 ـ کشف الظنون 1 / 507. 8 ـ ایضاح المکنون 1 / 281. 9 ـ مجمع الفصحاء 1 / 443. 10 ـ الذریعه 9 / 990. 1
[1] ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 94.