دیگر منابع: هدیة العارفین 2 / 91؛ الذریعه 9 / 143؛ مصنفات شیعه 3 / 184؛ فهرست نسخه های خطی فارسی 2 / 1082 و 3 / 2094.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ خیراخری

محمد ـ خیراخری (م. پس از 518ه )

ابوبکر محمد بن محمد بن احمد بن عبداللّه بن فضل خیراخری.

منسوب به خَیراخَر ( خیزاخز )، روستایی واقع در پنج فرسخی بخارا و برخاسته از خانواده ای عالم و دانشمند می باشد. بر پایه گزارش ابوسعد سمعانی خانواده وی عمدتا از عالمان برجسته و بنام آن منطقه بودند. جد اعلای او، عبداللّه فضل از مفتیان مشهور آن دیار بود و جد دیگرش احمد بن عبداللّه محدثی چیره دست، فقیهی بنام و از مدرسان سرشناس و پرآوازه بخارا به شمار می رفت و پدرش محمد بن احمد نیز از راویان حدیث بود که به نوشته سمعانی اعقاب و فرزندان وی تا آن زمان همگی دانشمند و فاضل بوده اند. همو در ادامه شرح حال مؤلف تنها به نام یکی از استادان او اشاره کرده و می نویسد: وی حدیث را از امام ابوعبداللّه محمد بن احمد برقی استماع کرد؛ سپس به نقل آن احادیث پرداخت. 1 محیی الدین قرشی نام خیزاخزی را در زمره فقهای حنفی ذکر کرده است. 2 وی در سنین جوانی پس از سال 518 از دنیا رفت. 3 الامالی اثر اوست. 4

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 2 / 429. 2 ـ الجواهر المضیئه 2 / 113. 3 ـ الانساب 2 / 429. 4 ـ هدیة العارفین 2 / 84.

دیگر منابع: معجم البلدان 2 / 411؛ اللباب فی تهذیب الانساب 1 / 477؛ کشف الظنون 1 / 163؛ معجم المؤلفین 11 / 185.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ دبّاس

محمد ـ دبّاس (454 ـ 539ه )

ابومنصور محمد بن عبدالملک بن حسن دبّاس بغدادی معروف به ابن خَیرون.

در ماه رجب سال 454 متولد و پس از گذراندن دوران کودکی به فراگیری علم و دانش روی آورد. ابوالحسن بن مهتدی، ابوجعفر بن مسلمه، ابوالغنائم عبدالصمد بن مأمون، ابن نقور، ابومحمد صریفینی و ابوبکر خطیب بغدادی از استادان او بوده و وی آخرین کسی است که با اجازه از ابومحمد جوهری روایت کرده است. 1 همچنین جد مادری اش ابوالبرکات عبدالملک بن احمد و عمویش ابوالفضل احمد از دیگر مشایخ او به شمار می روند. 2 ابوالقاسم بن عساکر ( م571ه )، ابوالفرج بن جوزی ( م597ه )، ابوموسی مدینی، ابویمن کندی، احمد بن محمد بن سعد بروجردی فقیه، علی بن محمد بن علی موصلی، ابومنصور بن عُفیجه3 و ابن سمعانی نیز از او روایت کرده اند. 4 ابن خیرون شافعی مذهب را فردی ثقه و صالح شمرده اند. وی تاریخ بغداد خطیب را نسخه برداری می کرد و می فروخت. 5 همچنین قرآن را به قرائت های مختلف تدریس می کرد و سرانجام در ماه رجب 539ه در 85 سالگی در بغداد وفات کرد و در باب حرب دفن شد. 6 آثار او عبارت اند از المفتاح فی القراءات العشر و الموضّح فی القراءات. 7

پی نوشت ها

[1] ـ المنتظم 18 / 42. 2 ـ غایة النهایه 2 / 192. 3 ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 94. 4 ـ تاریخ الاسلام 36 / 520. 5 ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 94. 6 ـ المنتظم 18 / 42. 7 ـ تاریخ الاسلام 36 / 520.

دیگر منابع: تبصیر المنتبه 2 / 545 و 554؛ النجوم الزاهره 5 / 276؛ شذرات الذهب 4 / 125؛ دول الاسلام 280؛ الکامل فی التاریخ 9 / 136؛ مرآة الجنان 3 / 207؛ کشف الظنون 2 / 1769 و 1904؛ هدیة العارفین 2 / 88؛ معجم المؤلفین 10 / 256؛ العبر 2 / 457؛ اِعلام بوفیات الأعلام 1 / 360؛ الاشاره 276.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ دَقّاق

محمد ـ دَقّاق (حدود 430 ـ 516ه )

ابوعبداللّه محمد بن عبدالواحد بن محمد دقّاق اصفهانی.

حدود سال 430ه در محله جُروائان اصفهان دیده به جهان گشود. او که بین محدثان به سبب دوستش ابوعلی دقاق به دقّاق معروف شده است، پس از نشوونما در آنجا و استفاده از مشایخ این شهر به منظور شنیدن حدیث و تحصیل علم بیشتر مسافرت های بسیاری به شهرهای گوناگون کرد و در شهرهایی چون نیشابور، طوس، گرگان، کرمان، سرخس، مرو، هرات، بلخ، سمرقند و بخارا از مشایخِ بزرگ عصر خود حدیث شنید. 1 اولین شیخی که از او حدیث شنیده، ابوالقاسم عبدالرحمان بن محمد بن مَنْده اصفهانی است. 2 خطیب عبداللّه بن شبیب ضبی، ابوبکر احمد بن فضل باطِرقانی، سعید بن ابی سعید عیّار و ابوالفضل عبدالرحمان بن احمد رازی از دیگر استادان او هستند. به گفته خودش در اصفهان از بیش از هزار شیخ کسب علم